Հորիզոն շաբաթաթերթի գրական յաւելուածը
«Հայ բոյժ»-ի յօդուածս գրելէ ետք պարտականութիւն սեպեցի ուսումնասիրութիւն մը կատարել հայ բժշկական ժողովրդային պարբերականներու եւ գիրքերու մասին, որոնք հրատարակուած են Հայաստանէն դուրս 1850-1980 ժամանակաշրջանին, այլ խօսքով 130 տարիներու ընթացքին: Continue reading “ՀԱՅ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎՐԴԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԹԵՐԹԵՐ ԵՒ ԳԻՐՔԵՐ ՍՓԻՒՌՔԻ ՄԷՋ — 1850-1980 / Ա. մաս”
ա) Ուղղագրութիւն
Դուք հանդիպա՞ծ էք լեզուի մը մէկ բառին, որ գրուի… վեց ձեւով:
—Կարելի՞ բան է,— պիտի մտածէք շփոթած:
Բայց եւ այնպէս իրողութիւն է:
Այդ բառը հայերէնի «եւ այլն»-ն է:
Ըստ երեւոյթի աննշան, չըսելու համար՝ անկարեւոր բառ մը, որ սակայն գոնէ վեց տարբեր ձեւերով կը գրուի արեւմտահայուն կողմէ, նայած թէ ո՛ր օտար լեզուի ազդեցութեան տակ է գրողը ընդհանրապէս կամ տուեալ պահուն. օրինակ՝ Continue reading “ԵՒ ԱՅԼՆ… ԵՒԱՅԼՆ… ԵՒՆ”
ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ
ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ ԿՈՂՄԷ.— 60 տարիներ առաջ, 1957-ին, Համազգայինի հրատարակութեամբ լոյս տեսաւ Սփիւռքի ամենատաղանդաւոր գրիչներէն՝ Համաստեղի «Աղօթարան» հատորը, որ աւելի առաջ լոյս տեսած Այծետոմարին հետ կը կազմէ իր գրական հարուստ ժառանգութեան քերթողական երեսը։ Հատորը առանձինն չէ վերահրատարակուած, սակայն Երեւան մէջ լոյս տեսաւ 2005-ին, Մարգարիտ Խաչատրեանի աշխատասիրած «Համաստեղ. Մոռացուած էջեր» գրքի Գ. հատորին մէջ՝ էջ 211-242։ Continue reading “ՀԱՄԱՍՏԵՂԻ ԱՂՕԹԱՄԱՏԵԱՆԸ”
Անուանի գրողին որդին՝ Գրիգոր Աճէմեան իր կեանքի վերջին քառասունէ աւելի տարիները նուիրած է իր հօր գրական ժառանգութիւնը հաւաքելու, ծանօթագրելու եւ ամենէն համապարփակ ձեւով հրատարակելու դժուարին ու կենսական աշխատանքին։ Այդ աշխատանքը հանգամանօրէն ներկայացնելու կը ծառայեն «Բագին»-ի 2017 յունուար-մարտ թիւին մէջ լոյս տեսած երկու յօդուածներ։ Continue reading “Գուրգէն Մահարին անմահացնող կոթողական գործ մը”
Մուշեղ Ճէնտէրէճեանի — Մուշեղ Իշխան (1914-1990), բանաստեղծ, Պէյրութի «Համազգայինի Հայ Ճեմարան»ի հայերէն լեզուի եւ գրականութեան ուսուցիչ — հետ «Բագին»ի խմբագիր Սարգիս Կիրակոսեան ձայնագրած էր երկխօսութիւն մը, որ ամսագրին 1979-ի հոկտեմբեր եւ նոյեմբեր ամիսներու թիւերուն մէջ լոյս տեսած էր։ Իր շահեկանութեան համար այդ երկխօսութիւնէն մասեր կը ներկայացնենք ստորեւ։ Continue reading “ՄԻՇՏ ԱՅԺՄԷԱԿԱՆ ԵՐԿԽՕՍՈՒԹԻՒՆ ՄԸ”
ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ
— Հայրի՛կ, Մարալը կ՚ուզէ ձեզի ծանօթանալ,— յայտնեց աղջիկս երբ վերջերս այր ու կին Ֆրեզնօ կը գտնուէինք իրեն այցելութեան,— դուն անոր հօր հետ թղթակցած ես եղեր։
Զգացուած էի նման հետաքրքրութեան համար. Մարալ Գալիֆորնիոյ թոռնիկներուս դասընկերներուն մեծ մայրն էր։ Բայց ո՞վ էր իր հայրը, որուն հետ կապ հաստատած եմ եղեր ատենին։ Յետ պրպտումի ի յայտ եկաւ, որ խօսքը Սիմոն Սիմոնեանի մասին էր։ Այս անգամ ծանօթանալու ցանկութեան ծանրութիւնը տեղափոխուեցաւ ա՛յս կողմ։ Ի՞նչ անակնկալ. ուրկէ՞ ո՛ւր առիթ պիտի ունենայի զրուցելու անուանի մտաւորականին՝ ուսուցիչին, արձակագրին ու հրապարակագրին մէկ հարազատին հետ, «ի բերանոյ իւրմէ» լսելու անոր մասին։ Continue reading “Սիմոն Սիմոնեան միշտ մեզի հետ”
«…Գրական իմ ամեն մի գործում ես ջանում եմ վերստեղծել ինձ:
Իսկ նման ամեն մի փորձից յետոյ գտնում եմ, որ եղածը անբաւարար է»:
Յակոբ Կարապենց
Ճիշտ է, որ ամեն ինչ անկատար է ու անբաւարար։ Որքան ալ ապրիս կեանքդ, որքան ալ գրես, ինչ ալ ընես, դարձեալ անկատար կը մնայ ան ու նաեւ անբաւարար։
Այս մտորումներով է , որ իր կեանքը ֆիզիքապէս աւարտեց Յակոբ Կարապենց գրողը: Յակոբ Կարապետեան մարդը։
Կարապենց 1925-ին ծնած էր Պարսկաստանի Թաւրիզ հայահոծ ու գործունեայ պատմական քաղաքին մէջ: Երեք տարեկանին, ծնողքին անհամաձայնութեան պատճառաւ, կ՚ապրի մօրմէն հեռու: Կը յանձնուի հօրաքրոջ խնամքին: Կարօտով ու մանկական այլազան զգացումներով լեցուն անբնական մանկութիւն մը կ՚ապրի ան: Continue reading “Յակոբ Կարապենց, մարդն ու գործը (1925-1994)”
Ի բնէ եւ իբրեւ կոչում ու պարտականութիւն, գրողը հակադրուած է ուժին ու իշխանութեան: Բիրտ ուժը միշտ էլ մարդկութեան թշնամին է եղել. ամենասարսափելի հիւանդութիւնը, որ երբեւէ վարակել է աշխարհը: Ուժն ու անսանձ իշխանութիւնը քայքայում են ամէն ինչ եւ սնանկացնում հենց նրա՛նց, ովքեր իշխանութեան գլուխ են: Արուեստագէտը այն էակն է, եթէ կ’ուզէք այն սրբազան խենթը, որ պայքարում է ուժի ու իշխանութեան դէմ՝ յանուն հասարակութեան շահերի պաշտպանելով ճշմարտութիւնը: Ահա թէ ինչու նա շարունակ հալածւում է այնտե՛ղ, ուր իշխանութիւնը զերծ է օրինական պատասխանատուութիւնից: Բիրտ ուժի առջեւ չկայ աւելի վտանգաւոր մի արարած՝ քան արուեստագէտը: Եթէ նա չի լռում, ապա լռեցւում է: Փորձ է կատարւում նաեւ շահագործելու արուեսագէտի ձայնը, նրան պարգեւելու իշխանութեան հովանաւորութիւնը: Եւ այս՝ ժողովրդավարական ամենից յառաջադէմ երկրներից սկսած մինչեւ միապետական իշխանութիւնները: Continue reading “Գրողն ու հասարակայնութիւնը”
Սիրելի, շա՜տ սիրելի Ժագ Յակոբեան,
Ձեր անցած գրեթէ հարիւր տարիներու ընթացքին դուք հարիւր անգամ ապրեցաք տարուան չորս եղանակները. հետեւաբար կը հաւատանք եթէ ըսէք մեզի թէ, տարին միայն չորս եղանակ չունի, այլ՝ քառասուն, եւ այդ քառասունին երեսունինըն հայո՛ւն համար կը ստեղծուի։ Continue reading “Բանաստեղծին, որ փառաւորեց հայ գրականութիւնը եւ Աստուած փառաւորուեցաւ իրմով”
Սփիւռքահայ գրականութիւնը հայի՝ փորձութիւններով լի ճակատագրի արգասիքն է, սակայն այն դուրս է գալիս հայ գրական շրջանակներից եւ հարստացնում համաշխարհային գանձարանը, երբ խորիմաստ ասելիք է ունենում եւ տաղանդաշատ գրիչ է հեղինակում այն, քանզի Սփիւռքը, ցաւօք, համամարդկային իրողութիւն է։ Այս պարագայում հային կրկին տրուել է իմաստնանալու, պատմութիւնից դասեր քաղելու, ուծացման վերահաս արհաւիրքին դիմակայելու, ազգային դէմքը, տեսակը պահպանելու, անսահման ցաւից արուեստ կերտելու եզակի հնարաւորութիւն։ Մեզ մնում է ի խորոց սրտի շնորհակալութիւն յայտնել այն նուիրեալներին, ովքեր անխոնջ, հետեւողական աշխատանքով լայն ընթերցողին են հասցնում սփիւռքահայ գրականութեան լաւագոյն մնայուն էջերը։
Continue reading “ՀԱՄԱՍՏԵՂԻ ԽՕՍՔԱՐՈՒԵՍՏԸ”