Category: ԳՐԱԿԱՆԱԳԻՏԱԿԱՆ

Մարգարիտա Մամիկոնի Խաչատրեան

Մարգար ու Էլիզ Շարապխանեան ամուսինների եւ գրող Արշակի(1) մտերութեան հետաքրքիր վկայութիւններ՝ յօդուածներ, թերթեր են պահպանուել Ուշիում՝ Շարապխանեանների գրադարանի բազմակուտակ հանդէսների ու թերթերի էջերում։
Ժամանակագրական կարգով քայլ առ քայլ անցնենք մեր նորօրեայ պատմութեան մի քանի հանգրուաններով, փորձենք հասկանալ՝ որտե՛ղ սխալուեցինք եւ ինչո՛ւ, ինչպէ՛ս Յաղթանակի փառքը կամաց-կամաց վերածեցինք այսօրվայ անփառունակ ու անհեռանկար գոյապայքարի, Continue reading “Բարեկամութիւն, որ դարձաւ … յաւերժութիւն”

Մարօ Խաչատրեան-Լոնգէն

Հարցազրոյց ժամանակակից հայ բանաստեղծուհի, արձակագիր, հրապարակագիր, ՀՀ Գրողների միութեան անդամ, Երեւանի Եղիշէ Չարենցի անուան Գրականութեան եւ Արուեստի թանգարանի (ԳԱԹ) աւագ գիտաշխատող Գոհար Գալստեանի հետ:
Նուիրուած է մեծանուն բանաստեղծ Զահրատի 100-ամեայ յոբելեանին:

Պար կը խաղանք
Բառերու հետ բառ
Քարերու հետ քար կը խաղանք
Ու ծառերու հետ ծառէ ծառ կը խաղանք
Չարերուն հետ
Չենք խաղար…
* * *
Երազէ՛, աղուո՛ր. — լուսնկան քեզի կը նայի։
Լուսնին շողերը ամենունն են ու մանաւանդ անոնցը՝
որոնց տանիքը ծակեր ունի։
… երազէ գեղեցիկ վաղ մը,
Որովհետեւ գեղեցիկ վաղ մը բոլոր բարի մարդոց իրաւունքն է։
Զահրատ Continue reading “Գեղեցիկ վաղ մը բոլոր բարի մարդոց իրաւունքն է — Զահրատի ծննդեան 100-ամեակին առթիւ”

Թինա Այվազեան

Նախաբան

Լեւոն Խեչոյեանի «Խնկի ծառեր» վիպակը լոյսընծայումից մինչ օրս գրականագէտների, ընթերցող հանրութեան հետաքրքրութեան կենտրոնում է: Վիպակին անդրադարձել են հայ եւ օտարազգի գրականագէտներ Ս. Աբրահամեանը[2, 45], Վ. Եփրեմեանը[11, 68], Ա. Բեքմեզեանը[8, 84], Կ. Գաբրիէլեանը[9, 207], Վ. Փիլոյեանը[26, 157], Գ. Աքելեանը[6], Վ. Գրիգորեանը[10, 86], Բ. Պաստուխը[23], Ի. Continue reading “«Օրը շաբաթ է, լուսինը մէկ օրական» դիցոյթը Լ. Խեչոյեանի «Խնկի ծառեր» վիպակում”

Գէորգ Պետիկեան

Այսպէս ամեն առաւօտ
Հրաժեշտ կ՚առնեմ կը բաժնուիմ ես ինձմէ
— Տանս դուռը երբ կը փակեմ ետեւէս
գիտեմ թէ
Եսս ներսն է —
եւ ամէն քայլ զիս կ՚անջատէ
իմ եսէս
ԶԱՀՐԱՏ

Վերի նշած տողերս շատ-շատերուն ծանօթ, եւ նոյնքան ալ անծանօթ, պոլսահայ մտաւորական-բանաստեղծ Զահրատին կը պատկանին, այլ խօսքով՝ պոլսահայ մտաւորական-բանասատեղծ Զարեհ Continue reading “ՅԻՇԵԼՈՎ ՄԵՐ ԱՆՄԱՀՆ ԶԱՀՐԱՏԸ (1924-2007)”

(Նիգոս Գազանծագիսի «Ճգնութիւն. Աստուծոյ փրկարարները» գրքի հայերէն թարգմանութեան լոյս ընծայման 50-ամեակի առիթով)

Մարգարիտա Մամիկոնի Խաչատրեան

«Էլիզ Հասըրճեանին՝ թարգմանիչին կողմէ։
24 սեպտեմբեր 1973
Թորոնթօ»

Ճիշտ յիսուն տարի առաջ Նիգոս Գազանծագիսի (1883-1957) «Ճգնութիւն. Աստուծոյ փրկարարները» գիրքը այս մակագրութեամբ դարձել է թարգմանական երկար ու դժուար ճանապարհի վերջակէտ. հեռաւոր Կանադայում լոյս է տեսել «ՔԱՐ» հրատարակչատան «Թարգմանական գրականութիւն» մատենաշարի առաջին հատորը։ Թարգմանիչը Մարգար Շարապխանեանն է (1937-2023), ում բացառիկ գործունէութեան, գրական, թարգմանական ժառանգութիւնը պիտի Continue reading “ՄԱՐԴ ԼԻՆԵԼՈՒ ԵՒ ՄԱՐԴ ՄՆԱԼՈՒ ՍԽՐԱՆՔԸ”

Մարգարիտա Մամիկոնի Խաչատրեան
Բան. գիտ. դոկտոր

Փորձեմ համադրել գրական երկու սէրերիս՝ Ակսել Բակունցի եւ Համաստեղի «Անձրեւ» պատմուածքները՝ որպէս պարզ ընթերցող, ով տասներորդ դասարանում հրապուրուեց Ակսել Բակունցի գրականութեամբ, անգիր սովորեց մի քանի պատմուածք (բարի յիշատակ հայոց լեզուի ու գրականութեան ուսուցչուհուս՝ Թամար Ալեքսանեանին), կտրուկ փոխեց մասնագիտական կողմնորոշումը եւ յայտնուեց բանասիրական ֆակուլտետում, որտեղ նրան սպասում էին Դերենիկ Դեմիրճեանի, Համաստեղի, Արամ Հայկազի, Յակոբ Continue reading “ԳԻՒՂՆ ՈՒ ԱՆՁՐԵՒԸ — (Ընթերցողի խօսք Համաստեղ-Բակունց գրական առնչութիւնների մասին)”

Ն. ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ

Նոյեմբեր 2-ին (19-ին՝ նոր տոմարով) լրացաւ հայ մեծագոյն երգիծագիր Յակոբ Պարոնեանի ծննդեան 180-ամեակը։ Նշելու համար հայ գրականութեան միշտ անմահ այս հեղինակին տարեդարձը, ընթերցողին կ՚առաջարկենք Նազարէթ Պէրպէրեանի այս ակնարկը, որ ան հրապարակած էր 5 տարիներ առաջ մեր լծակից «Ազդակ»-ի էջերէն։

Հորիզոն գրական

Յունիս 8-ին, 127 տարի առաջ (այժմ՝ 132 տարի — խմբ.), Պոլսոյ մէջ վախճանեցաւ մեծ մարդու եւ նոյնքան մեծ հայու պայծառագոյն դէմքերէն մէկը` անմահն Յակոբ Պարոնեան: Continue reading “Հայու երգիծական հանճարին նահապետն ու անհասանելի գագաթը — Յակոբ Պարոնեան (1843-1891)”

Նարինէ Յովհաննիսեան

Նախաբան

Հայաստանը՝ որպէս պատմաշխարհ եւ հոգէաշխարհ, աշխարհաքաղաքական կոխան ու քրիստոնեայ ճակատագիր, խռովք՝ ընդդէմ ժամանակի եւ ժամանակի երկփեղկուած զոհ, ոգու փրկութեան վերջին կայան, ժամանակակից բանաստեղծ Թամար Յովհաննիսեանի պոեզիայում կերպաւորւում է նոր յատկանիշներով ու նորովի ընկալումներով: Դա տարիքի հետ հասունացած եւ իմաստնացած սէր է, հեռուներից վերաիմաստաւորուած բարձրագոյն արժէք, երկրներով անցած ու ներքին համեմատականներով աներկրորդութիւն Continue reading “Հայաստանի պատմահոգեբանական պատկերը Թամար Յովհաննիսեանի պոեզիայում”

Ամալիա Գրիգորեան

Արցախի ազատագրական շարժումն իր բովանդակութեամբ համազգային էր, և, բնականաբար, այն իր արտացոլումը գտաւ հայ գրականութեան, հրապարակախօսութեան և բանաստեղծութեան մէջ:
Իրենց ստեղծագործութեամբ շարժմանն արձագանգեցին Սիլվա Կապուտիկեանը, Վահագն Դաւթեանը, Հրաչեայ Յովհաննիսեանը, Յովհաննէս Գրիգորեանը, Դաւիթ Յովհաննէսը և շատ ուրիշներ: Պէտք է ասել, որ ասպարէզի վրայ էին, առանց բացառութեան Արցախի բոլոր գրողները՝ Վարդան Յակոբեան, Հրաչեայ Բեգլարեան, Գուրգէն Գաբրիէլեան, Նուարդ Աւագեան, Ռոբերտ Եսայեան, Նորեկ Continue reading “Բանաստեղծութիւնը ազատամարտի առաջին գծում”

(Ֆեոդոր Դոստոեւսկու «Ոճիր եւ պատիժ» վէպի եւ Դերենիկ Դեմիրճեանի «Դատաստան» դրամայի մեկնութեան փորձ)

ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ

«… իսկ կը խղճայ մեզ Նա, Ով խղճացել է բոլորին,
եւ Ով հասկանում է ամենքին եւ ամեն ինչ,
Նա միակն է, Նա էլ դատաւոր է»։
(հատուած «Ոճիր եւ պատիժ» վէպից(1))

Գաղտնիք չէ, որ մասնագիտական դաշտում գրական սէրերը (առաւել եւս՝ առաջին սէրը) տարիներ, երբեմն՝ տասնամեակներ կանխորոշում են մեր անելիքներն ու ասելիքները։ Հետաքրքիր զուգադիպութեամբ՝ Ակսել Բակունցից (Թեւանեան, 1899-1937) յետոյ (նրա գրականութեան շնորհիւ հեռաւոր 1971-ին կտրուկ փոխեցի մասնագիտական կողմնորոշումս) համարեա քսան տարի զբաղուեցի Դերենիկ Continue reading “ՈՃԻՐ, ԱՆԽՈՒՍԱՓԵԼԻ ՊԱՏԻԺ ՈՒ ԱՐԴԱՐ ԴԱՏԱՍՏԱՆ”