Իր ցեղին սրտի զարկերուն մէջ մտած 135-ամեայ մեր հանճարեղ բանաստեղծ՝ Դանիէլ Վարուժանի երթը

«Հայը պիտի ապրի հակառակ իր դահիճներուն:
Ժանիքի դէմ ժանիք, թաթի դէմ թաթ վրիժառու»
Դանիէլ Վարուժան

ԴՈԿՏ. ՄԱՐԻ ՌՈԶ ԱԲՈՒՍԷՖԵԱՆ

Ա.
Փոքր էի, դեռ գրել-կարդալ չգիտէի, մայրս միշտ մեզ համար կարդում էր տարբեր բանաստեղծութիւններ, տարբեր գրողներից, յատկապէս արեւմտահայ: Անբացատրելիօրէն միայն երկու բանաստեղծութիւն էր անմիջականօրէն ազդել իմ վրայ, աւելի ճիշտ՝ այդ երկուսի մի քանի տողերը, լսածս պահից, պատկերաւոր կերպով տեղաւորուել էին իմ մէջ եւ ապրում ու շնչում էին ինձ հետ: Առաջինը՝ «Բանուորուհին» բանաստեղծութիւնից էր, երկրորդը՝ «Կարօտի նամակ» Վարուժանից: Անշուշտ վերնագրերին շատ յետոյ ծանօթացայ։

Continue reading “Իր ցեղին սրտի զարկերուն մէջ մտած 135-ամեայ մեր հանճարեղ բանաստեղծ՝ Դանիէլ Վարուժանի երթը”

ԿՆՈՋ ԿԵՐՊԱՐԸ ԼԵՒՈՆ ՇԱՆԹԻ ԵՐԿԵՐՈՒՄ

ՆԱՆԱՐ ՍԻՄՈՆԵԱՆ

Արցախի Գրիգոր Նարեկացի համալսարանի դասախօս

ԱՅՍ ԱՄԻՍ ԼԵՒՈՆ ՇԱՆԹԻ ԾՆՆԴԵԱՆ 150-ԱՄԵԱԿՆ Է

Կնոջ ազատութեան, ֆեմինիզմի, սիրոյ իրաւունքի եւ բարոյականութեան շաղկապուած հարցերի գեղարուեստական մատուցումը հայ արձակում գալիս է դեռ 19-րդ դարից (Րաֆֆի, Նար-Դոս, Կամսարական, Սրբուհի Տիւսաբ, Շիրվանզադէ եւ ուրիշներ)։ Տարբեր դարաշրջանների իդէալական կանանց տիպաբանական քննութիւնը գրականութեան զարգացման եւս մի երակ է: Continue reading “ԿՆՈՋ ԿԵՐՊԱՐԸ ԼԵՒՈՆ ՇԱՆԹԻ ԵՐԿԵՐՈՒՄ”

«ՍԱ՞ՐՆ Է ՊԻՆԴ, ԹԷ՞ ՋՈՒՐԸ»

ԱԼԻՍ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ

«Միջնաշէն» վէպը Զորայր Խալափեանն սկսել է գրել 1983 թուին, երբ դեռ շատերս չգիտէինք Արցախի պատմութիւնից գրեթէ ոչինչ: Իսկ թէ իրենից ինչ էր ներկայացնում Միջնաշէնը, որ նոյն ներկայիս Թալիշն է, որից չորս կիլոմետր հեռաւորութեան վրայ է Հոռեկայ վանքը, որտեղ «հինգ տարի ապրել է Մեսրոպ Մաշտոցը, դպրոց է բացել, տառերն է սովորեցրել միջնաշէնցի երեխաներին…», չգիտէին մեզանից շատերը: Continue reading “«ՍԱ՞ՐՆ Է ՊԻՆԴ, ԹԷ՞ ՋՈՒՐԸ»”

ԹՈՒՄԱՆԵԱՆԱԿԱՆ ՏԱՍՆԱԲԱՆԵԱՅ

ԳՐԻԳՈՐ ՋԱՆԻԿԵԱՆ

«Գործն է անմահ, լա՛ւ իմացէք…»
Յ.Թ.

Նա գրական յաւերժութեան իր անհասանելիութիւնից աւելի քան մէկ դար հայ լինելու, մարդկային լինելու, իր երկրին, ժողովրդին անսակարկ նուիրուելու դասեր է տալիս մեզ: Ու չնայած, շատ հասկանալի պատճառով, վաղուց նոր գործեր չի գրում, իւրաքանչիւր սերունդ նրա դասերը ընկալում է իւրովի: Կ՚ուզէի յաւելել՝ նորովի: Ես չգիտեմ՝ Յովհաննէս Թումանեանը ամենամեծ հայ բանաստեղծն է, թէ՞ ոչ, բայց միանշանակ է, որ Ամենայն հայոց բանաստեղծն է՝ արտայայտութեան ամենաբովանդակ ընդգրկմամբ:

Continue reading “ԹՈՒՄԱՆԵԱՆԱԿԱՆ ՏԱՍՆԱԲԱՆԵԱՅ”

ԱՐԵՒԵԼԱՀԱՅ ԲԱՌԱՐԱՆԱԳՐԱԿԱՆ ԲԱՐՔԵՐ

ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ

Մեր երկու բարբառներն ու կէսերր իրարմէ զանազանող իրողութիւններէն մէկն ալ, — մտածա՞ծ էիք այս մասին, — բառարանագրութիւնն է:
Արեւելահայ բառարանը կը բնորոշուի ամեն բանէ առաջ իր արտակարգ ծաւալով. վերջին կէս դարուն լոյս տեսած բառարանները կը հաշուեն մօտաւորապէս 150.000 բառայօդուած, մինչ արեւմտահայ բառարանը լաւագոյն պարագային ունի 30.000 բառ, որուն երեք քառորդը, մի՛ զարմանաք, կը մնայ անգործածելի: Այնպէս ու այն սահմաններուն մէջ, ուր մենք կը կիրարկենք մեր լեզուն, ան կը պահանջէ հազիւ 5-7.000 բառ եւ ոչ աւելի:

Continue reading “ԱՐԵՒԵԼԱՀԱՅ ԲԱՌԱՐԱՆԱԳՐԱԿԱՆ ԲԱՐՔԵՐ”

Ամենայն Հայոց բանաստեղծը 150 տարեկան է

ԳԷՈՐԳ ՊԵՏԻԿԵԱՆ

Յովհաննէս Թումանեան. պարզ եւ սակայն մեզի մեծ ժառանգ ձգած հարուստ անուն մը:Նոյնքան մեծ բանաստեղծ մը, որ փոքր տարիքէս իր հաճելի տողերով ներգրաւած էր միտքս ու հոգիս։ Մէկ խօսքով, մեր բոլորին կողմէ սիրելի ու մանաւանդ փնտուած հայ բանաստեղծ մը, որուն բանաստեղծութիւնները օրին արագ ու մեծ հաճոյքով կը սորվէի եւ ամեն առիթով ալ՝ ընտանեկան մեր հաւաքներուն համարձակ եւ հպարտ կ՚արտասանէի։

Continue reading “Ամենայն Հայոց բանաստեղծը 150 տարեկան է”

Ի՞նչ կը կորսնցնենք — ԶՈՒԼԱԼ ԳԱԶԱՆՃԵԱՆԻ ՄԱՀՈՒԱՆ 10-ԱՄԵԱԿԻՆ ԱՌԹԻՒ

ՄԱՐՈՒՇ ԵՐԱՄԵԱՆ

Ի՞նչ կը կորսնցնենք, երբ բանաստեղծ մը կորսնցնենք …
Մտածած չենք. որովհետեւ մեզի կը թուի, թէ չենք կրնար բանաստեղծ մը կորսնցնել:
Ճիշդ է: Բանաստեղծը կ՚ապրի մեր մէջ իր տողերով եւ իր արտաշնչանքով, որ կը ներշնչէ մեզ:
Բայց կը կորսնցնենք իր գալիք տողերը, իր սոսկական գոյութիւնը, որ տարօրինակ ապահովութիւն մը կու տար մեզի. կարծես ի՛ր վրայ բեռցուցած լեզուն պահելու ամբողջ հոգը, մենք կրնայինք ապրիլ մեր առօրեան քիչ մը անհոգ, քիչ մը անուշադիր, քիչ մը էական բաները մոռացութեան տուած:

Continue reading “Ի՞նչ կը կորսնցնենք — ԶՈՒԼԱԼ ԳԱԶԱՆՃԵԱՆԻ ՄԱՀՈՒԱՆ 10-ԱՄԵԱԿԻՆ ԱՌԹԻՒ”

ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ՔՀՆՅ. ՇՄԱՒՈՆԵԱՆ — ՀԱՅ ԼՐԱԳՐՈՒԹԵԱՆ ՀԻՄՆԱԴԻՐԸ

ԲԱԲԳԷՆ ԹՕՓՃԵԱՆ

Ան ծնած է Պարսկաստանի Շիրազ քաղաքը 1750 թուականին: Սկզբնական իր կեանքին մասին սակաւ են մեր ծանօթութիւնները: Թէեւ ան ճանչցուած է ու կը կրէ Շմաւոնեան մականունը, սակայն իր տպարանէն լոյս տեսած 1789-90-ի «Նահատակաբանութիւնը կոյս Մարիանէի» վերահրատարակուած հատորին մէջ, յիշուած է որպէս «Շիրազցի Յարութիւն քահանայ, որդի Շմաւոնի»:

Continue reading “ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ՔՀՆՅ. ՇՄԱՒՈՆԵԱՆ — ՀԱՅ ԼՐԱԳՐՈՒԹԵԱՆ ՀԻՄՆԱԴԻՐԸ”

125-ամեակ Մատթէոս Զարիֆեանի (1894-1924) ծննդեան

ՍԻՐՈՅ, ԹԱԽԻԾԻ ԵՒ ՔՆՔՇԱՆՔԻ ԱՆՄԱՀ ՔՆԱՐԵՐԳԱԿԸ

Ն. ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ

16 յունուարի ծնունդ է հայ գրականութեան անմահներէն Մատթէոս Զարիֆեան, որ իր գողտրիկ եւ քնքուշ քնարերգութեամբ կը յուզէ ու կը գեղեցկացնէ ներաշխարհը բոլոր ժամանակներու ընթերցողին:

Continue reading “125-ամեակ Մատթէոս Զարիֆեանի (1894-1924) ծննդեան”

ԼԵԶՈՒԱԿԱՆ ԽՐԱՏԱՆԻ

ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ

ՀԱԳՆԻԼ-ՀԱԳՈՒԻԼ
Այս երկու բայերը մնայուն շփոթի առարկայ են արեւմտահայուն համար, որ ընդհանրապէս չի զանազաներ ասոնց տարբերութիւնը:
Ասոնցմէ առաջինը՝ հագնիլ, կը համապատասխանէ գրաբարի ագանել բային, ֆրանսերէնի՝ porter, անգլերէնի to wear բայերուն: Continue reading “ԼԵԶՈՒԱԿԱՆ ԽՐԱՏԱՆԻ”