Category: ԳՐԱԿԱՆԱԳԻՏԱԿԱՆ

ԶՈՀՐԱՊԻ ԿԵԱՆՔԻ ՎԷՊԸ ՈՐՊԷՍ ԳՐԱԿԱՆ ՄԻ ԱՄԲՈՂՋ ՍԵՐՆԴԻ ԵՒ ՄԻ ԱՄԲՈՂՋ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ ՄԱՐՄՆԱՒՈՐՈՒՄ

ՀԵՐՄԻՆԷ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ

 

Պ. Զեյթունցեանը Գրիգոր Զոհրապի կենսապատումի լուսարձակով արծարծում է մեր ամենամեծ կորստի թեման: Արձակագիրը պատկերել է հայ մտաւորականութեանը, նրա պայքարը ազգային ինքնութեան պահպանման, ազգային գաղափարի տարածման համար: Միաժամանակ գրողը թափանցել է Հայոց ցեղասպանութեան հրահրման իրողութեան մէջ, ցոյց տուել հակառակ կողմում կանգնածներին, նրանց, ովքեր ելել էին հայութեան դէմ եւ կամենում էին իրենց նպատակների իրագործմանը հասնել առաջին հերթին հայ մտաւորականութեան գլխատմամբ: Continue reading “ԿԱՐԴԱԼՈՎ ՊԵՐՃ ԶԵՅԹՈՒՆՑԵԱՆԻ «ՎԵՐՋԻՆ ԱՐԵՒԱԳԱԼԸ»”

ՆԱՐԻՆԷ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ

ԱՐԱՄ ՄԱՆՈՒԿԵԱՆԻ ՄԱՀՈՒԱՆ 100-ՐԴ
ԵՒ ԳՈՒՐԳԷՆ ՄԱՀԱՐԻԻ ՄԱՀՈՒԱՆ 50-ՐԴ ՏԱՐԵԼԻՑՆԵՐՈՒՆ ԱՌԹԻՒ

«Հայաստանի ու հայութեան վիճակուած վերջին կէս դարու բոլոր դառնութիւններուն մասնակից մարդն է Մահարին: Ծնած է Վան ու պատմական Հայաստանի պատմական այդ մասին հրդեհումին ու բռնագրաւման ականատես եղած է ան եւ հայրենիքի չափ քաղցր իր երիտասարդութիւնը զոհ տուած է հիւսիսի ցուրտերուն: Պատանութեան թուրքին թուրքութիւնը տեսաւ եւ երիտասարդութեան պոլշեւիկներու սիպերիական սահմռկեցուցիչ պարգեւները ապրեցաւ: Իր լափլիզած հայրենիքի այրող յիշատակին եւ հիւսիսի ցուրտերուն ցուրտ յաճախանքին միջեւ կեցած բազմախոց մարդն է այսօր անիկա, ներքնապէս ընկճուած եւ ստեղծագործական նախկին իր կենսունակութիւնը վրայ տուած վիրաւոր անձ մը, որ ապրող էակ մը ըլլալէ աւելի ողբերգութեան մը կենդանի յուշարձան է եւ գրող մը ըլլալէ աւելի` գրականութեան նիւթ մըն է, վէպի մը սրտառուչ հերոսը»(1):

Պ. Սնապեան

Պատմաքաղաքական որոշակի շեշտադրումներով հանդերձ` Մահարու «Այրուող այգեստաններ» վէպը չի կարող դասուել ոչ պատմավէպի, ոչ քաղաքական վէպի շրջանակներում. այն կենցաղ-հոգեբանական երկ է` ծնունդ առած 1930-ական թթ. գրական կենսոլորտում` «Երկիր Նայիրի»-ի եւ «Կեորէս»-ի կողքին: Սա ինքնին նշանակում է, որ Մահարու այս երկը կորսուած հայրենիքի հոգեւոր վերստեղծման Continue reading “ՊԱՏՄԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆԸ ԵՒ ԳՈՒՐԳԷՆ ՄԱՀԱՐՈՒ «ԱՅՐՈՒՈՂ ԱՅԳԵՍՏԱՆՆԵՐ» ՎԷՊԸ”

ԴՈԿՏ. ՄԱՐԻ ՌՈԶ ԱԲՈՒՍԷՖԵԱՆ

Վարուժանը միայն արեւմտահայութեան ցաւերով չի ապրել, նրա մտածումները ընդգրկում են ողջ հայութեան, այսինքն արեւելահայութեանն նոյնպէս: Պոլսից դուրս, հայութեան վիճակը էլ աւելի էր վատթարանում: Հեռաւոր շրջաններից ՀՅԴ տարած աշխատանքի հետեւանքով ժողովրդի արթնացման լուրերն էին գալիս, որն ալեկոծուած էր պահում ողջ հայութեան եւ յատկապէս իր նման մտածողի: Այդ կուսակցութեան գաղափարախօսութեան մէջ տեսնելով իր մտածումների, սկզբունքների հարազատութիւնը, ժողովրդի ազատագրման համար նրա տարած անձնազոհ աշխատանքը, անդամակցեց, անմնացորդ նուիրուեց նրա գաղափարներին եւ սկսեց նոր անուղակի ուղիներ փնտրել, նոր գաղափարներով արթնացնելու սարսափի մէջ ապրող իր ժողովրդին:

Continue reading “Իր ցեղին սրտի զարկերուն մէջ մտած 135-ամեայ մեր հանճարեղ բանաստեղծ՝ Դանիէլ Վարուժանի երթը — Բ.”

«Հայը պիտի ապրի հակառակ իր դահիճներուն:
Ժանիքի դէմ ժանիք, թաթի դէմ թաթ վրիժառու»
Դանիէլ Վարուժան

ԴՈԿՏ. ՄԱՐԻ ՌՈԶ ԱԲՈՒՍԷՖԵԱՆ

Ա.
Փոքր էի, դեռ գրել-կարդալ չգիտէի, մայրս միշտ մեզ համար կարդում էր տարբեր բանաստեղծութիւններ, տարբեր գրողներից, յատկապէս արեւմտահայ: Անբացատրելիօրէն միայն երկու բանաստեղծութիւն էր անմիջականօրէն ազդել իմ վրայ, աւելի ճիշտ՝ այդ երկուսի մի քանի տողերը, լսածս պահից, պատկերաւոր կերպով տեղաւորուել էին իմ մէջ եւ ապրում ու շնչում էին ինձ հետ: Առաջինը՝ «Բանուորուհին» բանաստեղծութիւնից էր, երկրորդը՝ «Կարօտի նամակ» Վարուժանից: Անշուշտ վերնագրերին շատ յետոյ ծանօթացայ։

Continue reading “Իր ցեղին սրտի զարկերուն մէջ մտած 135-ամեայ մեր հանճարեղ բանաստեղծ՝ Դանիէլ Վարուժանի երթը”

ՆԱՆԱՐ ՍԻՄՈՆԵԱՆ

Արցախի Գրիգոր Նարեկացի համալսարանի դասախօս

ԱՅՍ ԱՄԻՍ ԼԵՒՈՆ ՇԱՆԹԻ ԾՆՆԴԵԱՆ 150-ԱՄԵԱԿՆ Է

Կնոջ ազատութեան, ֆեմինիզմի, սիրոյ իրաւունքի եւ բարոյականութեան շաղկապուած հարցերի գեղարուեստական մատուցումը հայ արձակում գալիս է դեռ 19-րդ դարից (Րաֆֆի, Նար-Դոս, Կամսարական, Սրբուհի Տիւսաբ, Շիրվանզադէ եւ ուրիշներ)։ Տարբեր դարաշրջանների իդէալական կանանց տիպաբանական քննութիւնը գրականութեան զարգացման եւս մի երակ է: Continue reading “ԿՆՈՋ ԿԵՐՊԱՐԸ ԼԵՒՈՆ ՇԱՆԹԻ ԵՐԿԵՐՈՒՄ”

ԱԼԻՍ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ

«Միջնաշէն» վէպը Զորայր Խալափեանն սկսել է գրել 1983 թուին, երբ դեռ շատերս չգիտէինք Արցախի պատմութիւնից գրեթէ ոչինչ: Իսկ թէ իրենից ինչ էր ներկայացնում Միջնաշէնը, որ նոյն ներկայիս Թալիշն է, որից չորս կիլոմետր հեռաւորութեան վրայ է Հոռեկայ վանքը, որտեղ «հինգ տարի ապրել է Մեսրոպ Մաշտոցը, դպրոց է բացել, տառերն է սովորեցրել միջնաշէնցի երեխաներին…», չգիտէին մեզանից շատերը: Continue reading “«ՍԱ՞ՐՆ Է ՊԻՆԴ, ԹԷ՞ ՋՈՒՐԸ»”

ԳՐԻԳՈՐ ՋԱՆԻԿԵԱՆ

«Գործն է անմահ, լա՛ւ իմացէք…»
Յ.Թ.

Նա գրական յաւերժութեան իր անհասանելիութիւնից աւելի քան մէկ դար հայ լինելու, մարդկային լինելու, իր երկրին, ժողովրդին անսակարկ նուիրուելու դասեր է տալիս մեզ: Ու չնայած, շատ հասկանալի պատճառով, վաղուց նոր գործեր չի գրում, իւրաքանչիւր սերունդ նրա դասերը ընկալում է իւրովի: Կ՚ուզէի յաւելել՝ նորովի: Ես չգիտեմ՝ Յովհաննէս Թումանեանը ամենամեծ հայ բանաստեղծն է, թէ՞ ոչ, բայց միանշանակ է, որ Ամենայն հայոց բանաստեղծն է՝ արտայայտութեան ամենաբովանդակ ընդգրկմամբ:

Continue reading “ԹՈՒՄԱՆԵԱՆԱԿԱՆ ՏԱՍՆԱԲԱՆԵԱՅ”

ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ

Մեր երկու բարբառներն ու կէսերր իրարմէ զանազանող իրողութիւններէն մէկն ալ, — մտածա՞ծ էիք այս մասին, — բառարանագրութիւնն է:
Արեւելահայ բառարանը կը բնորոշուի ամեն բանէ առաջ իր արտակարգ ծաւալով. վերջին կէս դարուն լոյս տեսած բառարանները կը հաշուեն մօտաւորապէս 150.000 բառայօդուած, մինչ արեւմտահայ բառարանը լաւագոյն պարագային ունի 30.000 բառ, որուն երեք քառորդը, մի՛ զարմանաք, կը մնայ անգործածելի: Այնպէս ու այն սահմաններուն մէջ, ուր մենք կը կիրարկենք մեր լեզուն, ան կը պահանջէ հազիւ 5-7.000 բառ եւ ոչ աւելի:

Continue reading “ԱՐԵՒԵԼԱՀԱՅ ԲԱՌԱՐԱՆԱԳՐԱԿԱՆ ԲԱՐՔԵՐ”

ԳԷՈՐԳ ՊԵՏԻԿԵԱՆ

Յովհաննէս Թումանեան. պարզ եւ սակայն մեզի մեծ ժառանգ ձգած հարուստ անուն մը:Նոյնքան մեծ բանաստեղծ մը, որ փոքր տարիքէս իր հաճելի տողերով ներգրաւած էր միտքս ու հոգիս։ Մէկ խօսքով, մեր բոլորին կողմէ սիրելի ու մանաւանդ փնտուած հայ բանաստեղծ մը, որուն բանաստեղծութիւնները օրին արագ ու մեծ հաճոյքով կը սորվէի եւ ամեն առիթով ալ՝ ընտանեկան մեր հաւաքներուն համարձակ եւ հպարտ կ՚արտասանէի։

Continue reading “Ամենայն Հայոց բանաստեղծը 150 տարեկան է”

ՄԱՐՈՒՇ ԵՐԱՄԵԱՆ

Ի՞նչ կը կորսնցնենք, երբ բանաստեղծ մը կորսնցնենք …
Մտածած չենք. որովհետեւ մեզի կը թուի, թէ չենք կրնար բանաստեղծ մը կորսնցնել:
Ճիշդ է: Բանաստեղծը կ՚ապրի մեր մէջ իր տողերով եւ իր արտաշնչանքով, որ կը ներշնչէ մեզ:
Բայց կը կորսնցնենք իր գալիք տողերը, իր սոսկական գոյութիւնը, որ տարօրինակ ապահովութիւն մը կու տար մեզի. կարծես ի՛ր վրայ բեռցուցած լեզուն պահելու ամբողջ հոգը, մենք կրնայինք ապրիլ մեր առօրեան քիչ մը անհոգ, քիչ մը անուշադիր, քիչ մը էական բաները մոռացութեան տուած:

Continue reading “Ի՞նչ կը կորսնցնենք — ԶՈՒԼԱԼ ԳԱԶԱՆՃԵԱՆԻ ՄԱՀՈՒԱՆ 10-ԱՄԵԱԿԻՆ ԱՌԹԻՒ”