Սիրելի ընթերցող,
«Հորիզոն գրական»ի 2021 հոկտեմբերի թիւի նիւթերը կը գտնես այս կայքէջին վրայ, իսկ տպագրեալ թիւի ելեկտրոնային տարբերակը կրնաս ունենալ հետեւելով այս կապին։
Բարի ընթերցում։
ՄԻԱՍԻՆ
ՊԵՐՃՈՒՀԻ ԱՒԵՏԵԱՆ
«Ծիծեռնակաբերդ բարձրացողները ձեռքերնուն մէջ ծաղիկ ունին,
իջնողները՝ սրտերնուն մէջ կսկիծ եւ աչքերու մէջ անօրինակ տխրութիւն մը»։
ԱՆԴՐԱՆԻԿ ԾԱՌՈՒԿԵԱՆ
— Կարմիր կակաչներ, — աղջիկը գումարը երկարեց տարեց ծաղկավաճառ կնոջ:
Կողքի երիտասարդ ծաղկավաճառուհին մօտեցաւ:
— Նայէք ինչ սիրուն են իմ վարդերը, մի փունջ տա՞մ:
— Չէ՛, ես կակաչներ վերցրել եմ արդէն… — պատասխանեց աղջիկը:
Ու աչքերը խոնարհելով ձեռքի փունջին՝ շարունակեց բարձրաձայն մտածելով։
— Կարմիր փակ թերթիկները պահում են խոցուած, սեւ սիրտը:
Տարեց ծաղկավաճառուհիի դէմքի կնճիռները աւելի խտացան, աչքերուն մէջ յիշողութիւնը խլրտաց, ու արցունքի կաթիլը սահեցաւ այտին վրայ:
— Թոռս կորել է, եօթ ամիս առաջ զանգել էր մօրը թէ Շուշիում ենք… հիմի զոհուել է թէ գերի չգիտենք… Continue reading “ՄԻԱՍԻՆ”
ՀՐԱՇԱՊԱՏՈՒՄ ԶՐՈՅՑՆԵՐ
ՅԱԿՈԲ ՉՈԼԱՔԵԱՆ
Ո՞Վ ԿՈՒՐՑՈՒՑ, Ո՞Վ ԲԺՇԿԵՑ
Սամասը Քեսապի մուտքին գտնուող բլուր մըն է։ Հոն կը գտնուի Ս. Մարուքէի ուխտատեղին։ Հին ժամանակներէն մնացած բնակութեան հետքեր կան։ Մօտիկ արտին մէջ կար նաեւ ձիթհանք մը (պաթոս)` խոշոր ճմլիչով: Ատկէ` այդ վայրը կը կոչուի Պաթուսէն Ուօրտը (Պաթոսին Արտը): Անհատ ուխտաւորներ Ս. Մարուքէ կ՚ելլեն մոմ կը վառեն, աղօթք մը կ՚ընեն, մանրադրամ մը կը դնեն պնակին մէջ, ադդուօր (ճերմակ ներքնազգեստէն կտրուած երիզ մը) մը կը կապեն խորանի վանդակաձողին, կ՚անցնին։ Ժողովուրդը կը հաւատայ, որ Սամասի Continue reading “ՀՐԱՇԱՊԱՏՈՒՄ ԶՐՈՅՑՆԵՐ”
ԹԱՕ ԹՕ ՔԻՆԿ — Հինգ քերթուած
ԼԱՕ ՑՈՒ(*)
Ֆրանսերէնէ հայացուց ՆՈՐԱ ՊԱՐՈՒԹՃԵԱՆ
Ա.
Գեղեցիկը ամէն ոք կը համարէ գեղեցիկ,
բայց հո՜ն է տգեղութիւնը անոր.
լաւը ամէն ոք կը համարէ լաւ,
բայց հո՜ն է չարիքը անոր.
Քանզի
Էութիւնն ու անէութիւնը կը ծնին զիրար,
հեշտն ու բարդը կ’ամբողջանան իրարմով,
երկարն ու կարճը մէկը միւսով կը նիւթուի, Continue reading “ԹԱՕ ԹՕ ՔԻՆԿ — Հինգ քերթուած”
ԱՐԱՄ ՀԱՅԿԱԶԻ «ՇԱՊԻՆ ԳԱՐԱՀԻՍԱՐ ՈՒ ԻՐ ՀԵՐՈՍԱՄԱՐՏԸ» ԳԻՐՔԸ
ՆԱՐԻՆԷ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ
բ.գ.թ., դոցենտ, Արցախի պետական համալսարան
Կորուսեալ ծննդավայրի վերյուշը, ցեղասպանութեան ու բռնագաղթի յիշողութիւնները ուղեկցել են Արամ Հայկազին ամբողջ ստեղծագործական կեանքի ընթացքում, դարձել պատմութիւն եւ յուշագրութիւն, պատմուածք ու վէպ, որոնց կենտրոնում ինքն է՝ որպէս Գարահիսարի մնացորդաց սերունդ: 1949-1954 թթ. գրեց ու հրատարակեց «Ցեղին ձայնը» պատմուածքների երկհատորեայ ժողովածուն, 1962 թուականին՝ «Չորս աշխարհ» գիրքը, 1973-ին՝ «Չորս տարի Քիւրտիստանի լեռներուն մէջ» ինքնակենսագրական պատում-յուշագրութիւնը: Առաջին ստեղծագործութիւններից սկսած՝ կորուսեալ ծննդավայրն ու իր անցած ճանապարհը՝ որպէս ժողովրդի պատմական ճանապարհ, դարձան նրա հիմնական թեման, որ Continue reading “ԱՐԱՄ ՀԱՅԿԱԶԻ «ՇԱՊԻՆ ԳԱՐԱՀԻՍԱՐ ՈՒ ԻՐ ՀԵՐՈՍԱՄԱՐՏԸ» ԳԻՐՔԸ”
ՊԶՏԻԿ ՀԵՐՈՍԸ
ԱՐԱՄ ՀԱՅԿԱԶ
Այս ճգնաժամային պահուն էր, որ անակնկալօրէն ձեռնառումբ մը պայթեցաւ Բերդի դրան առջեւ տարածուող հրապարակին վրայ։ Մետաղի ու քարի բեկորներ անձրեւեցին չորս կողմ ու փոշին, վառօդի ծուխին խառնուած, րոպէ մը վարագուրած պահեց հրապարակը։ Թուրքերը , դուռը քանդելու աշխատանքը դադրեցուցած, ինքնապաշտպանութեան անցան։ Այն ատեն, դրան վրայ դիրք գրաւողները իրենց ամբողջ ուշադրութիւնը կեդրոնացուցին դուրսէն եկողներուն վրայ ու կասեցուցին անոնց յառաջխաղացքը։ Մինչ այդ , ներսի թուրքերը կը կռուէին կատաղօրէն. գիտէին, որ եթէ այս Continue reading “ՊԶՏԻԿ ՀԵՐՈՍԸ”
ՀԱՅԵՐԷՆԸ ԿԸ ԶՈՒԱՐՃԱՆԱՅ (Ը.)
ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ
1.Հետաքննութի՞ւն, թէ՞ յետաքննութիւն
Շատ ըմբռնելի պատճառներով՝ ոմանք հակամէտ են գրելու յետաքննութիւն՝ յ-ով, այն «տրամաբանութեամբ», որ տեղի ունեցածը յետոյ, ետքը, վերջը կատարուած քննութիւն մըն է: Եւ ուրեմն կ՚ենթադրեն, թէ բառիս առաջին արմատն է յետ, որ կը նշանակէ յետոյ:
Թող որ ամեն քննութիւն ալ կը կատարուի բանէ մը ետքը, յետոյ, վերջը…
Սակայն այսպէս չէ, այս տրամաբանութեամբ կազմուած չէ բառս, այլ ան հետաքննութիւն է, ուր առաջին արմատն է հետ(ք) «նշան», եւ իրօք ալ «հետաքննութիւն» կը նշանակէ ձգուած «հետքերու, նշաններու» քննարկում: Continue reading “ՀԱՅԵՐԷՆԸ ԿԸ ԶՈՒԱՐՃԱՆԱՅ (Ը.)”
Մեր ՍԵՊՏԵՄԲԵՐ 2021-ի թիւը
Սիրելի ընթերցող,
Այս թիւը ծրագրելու ընթացքին էինք, երբ ստացանք մեր վաղեմի աշխատակից, արձակագիր, թատերագիր, գրականագէտ, գրաքննադատ եւ թարգմանիչ Ալեքսանդր Թոփչեանի մահուան գոյժը։ Որպէս մեր կողմէ հեռակայ ծաղկեպսակ մը բազմավաստակ անխոնջ մտաւորականի թարմ շիրիմին, ընթերցողին կը ներկայացնենք ստորեւ հատուածը իր «Բանկ Օտոման» վէպէն, որ յետ-խորհրդային շրջանի հայ գրականութեան ամենաուշագրաւ երկերէն է, ինչպէս նաեւ իր գրականագիտական վաստակէն նշոյշ մը՝ իր կողմէ կազմուած եւ խմբագրուած վաղամեռիկ բանաստեղծ Պետրոս Հերեանի «Ընտրանի»-ի ներածականը։
«Հորիզոն գրական»ի ՍԵՊՏԵՄԲԵՐ 2021-ի թիւի նիւթերը կը գտնես այս կայքէջին վրայ, իսկ տպագրեալ թիւի ելեկտրոնային տարբերակը կրնաս ունենալ հետեւելով այս կապին։
Բարի ընթերցում։
«ԱՅՆ ԻՆՉ ԿԱՏԱՐՈՒԵԼՈՒ Է, ՊԻՏԻ ԿԱՏԱՐՈՒԻ»
ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ԹՈՓՉԵԱՆ
Հատուած «Բանկ Օտոման» վէպէն
Կոստանդնուպոլիս, Ելդըզ, յուլիս, 1896թ.
Երեք զամբիւղ դրուեց նրա առջեւ. իւրաքանչիւրի մէջ հարիւրական ձու: Նրան ասել էին, թէ ձուերն անկարելի է թունաւորել: Այնուհանդերձ պահանջում էր, որ ամեն առաւօտ Քիլարջի բաշիի՝ մառանապետի գլխաւորութեամբ զամբիւղները բերուեն իր սենեակ: Այնուհետեւ, երեք զամբիւղներից ընտրում էին 10-12 ձու, իր ներկայութեամբ խաշում, կճպում եւ երկու կէս անում: Ձուերի մի կէսը, ուշադիր զննելուց եւ իրար հետ համեմատելուց յետոյ, պահում էր իրեն, միւս կէսը պահանջում, որ խոհարարն ու Քիլարջի բաշին ուտեն իր ներկայութեամբ: Այնուհետեւ, համոզուելով, որ թունաւորուած չէ, սկսում էր իր համեստ նախաճաշը. Continue reading “«ԱՅՆ ԻՆՉ ԿԱՏԱՐՈՒԵԼՈՒ Է, ՊԻՏԻ ԿԱՏԱՐՈՒԻ»”
Ալեքսանդր Թոփչեան — վաստակաշատ մտաւորականը (1939-2021)
Վ-Ա.Ա.
Ոչ եւս է «Հորիզոն»-ի երկարամեայ աշխատակից, արձակագիր, թատերագիր, գրականագէտ, գրաքննադատ և թարգմանիչ, 1970-էն ի վեր ՀՀ գրողներու միութեան անդամ Ալեքսանդր Թոփչեանը՝ թոռը ցարական բանակի սպայ, Սուրբ Գէորգի խաչի ասպետ, Սարդարապատի հերոսամարտի հերոս Ստեփան Գէորգի Թոփչեանի, զաւակը գրականագէտ Էդուարդ Թոփչեանի, եղբայրը նորոգ մահացած եւ նոյնպէս «Հորիզոն»-ի աշխատակից գրականագէտ, արուեստաբան ու հրապարակախօս Ստեփան Թոփչեանի, ամուսինը դերասանուհի, գրող Անահիտ Թոփչեանի, տակաւին հօրեղբայրը բանասէր, թարգմանիչ Արամ Թոփչեանի եւ խմբավար Էդուարդ Թոփչեանի։ Continue reading “Ալեքսանդր Թոփչեան — վաստակաշատ մտաւորականը (1939-2021)”