ՀԵՐՄԻՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ
Երկինքը մուգ կապոյտ զգեստ էր հագել, վրան՝ ճեփ-ճերմակ ամպիկներ: Գիւղը հայեացքը յառել էր դէպի երկինք ու չէր թարթում աչքերը. այդպէս հմայիչ չէր տեսել նրան: Անբառ մի երկխօսութիւն էր սկսուել գիւղի ու երկնքի միջեւ. սիրոյ խոստովանութեան նման մի բան, որ հասանելի էր միայն ժրաջան մեղուներին, որոնք որսում էին գիւղի թաքուն հայեացքն ու թռչկոտելով նոր բողբոջած ծառերի վրայ՝ գաղտնիքներ տզզում իրար ականջի:
Խաչիկը, դեղին մոտոցիկլին նստած, անցաւ հէնց տզզոցի միջով: Մեղուները դժգոհ այսկողմ-այնկողմ ցրուեցին, նրանցից մէկը փորձեց խայթել Խաչիկի մեծ քիթը, բայց մինչեւ կը հասցնէր խայթել, քիթը մոտոցիկլի հետ առաջ սլացաւ: Քոռուփոշման մեղուն միացաւ պարսին եւ շարունակեց տզզալ ընկերների հետ:
—Տեսնես Աստուած ի՞նչ է մտածել, որ էդ փոքր դէմքին էդքան մեծ քիթ է դրել, ո՞ւմ է ուզել զարմացնի,— մի անգամ Խաչիկի յետեւից ասել էր կօշկակար Սաքոն:
Խաչիկի մոտոցիկլը շարժուեց դպրոցի ուղղութեամբ: Դպրոցի բակում խաղացող երեխաները ուրախ ձայնարկեցին.
—Նկարիչը եկա՜ւ, նկարիչը եկա՜ւ…
Խաչիկը հպարտ-հպարտ իջաւ մոտոցիկլից եւ քայլեց դէպի տնօրէն Սարգսեանի աշխատասենեակ: Մի քանի րոպէ անց բոլոր դասարաններում հնչեց սպասուած լուրը՝ ուղիղ մէկ ժամից հաւաքւում ենք լուսանկարուելու:
Լուսանկարիչ Խաչիկը գալիս էր տարին երկու անգամ՝ գարնանը եւ աշնանը: Գալիս էր մուգ կապոյտ, մեծ պայուսակի հետ, որում խնամքով տեղաւորուած էին լուսանկարչական խցիկը եւ տարբեր գոյների մի քանի մեծ կտորներ, որոնք կախում էր դպրոցի արհեստանոցի պատից, դիմացը աթոռ էր դնում եւ նստեցնում նկարուողին. այդպիսով նկարի վայելուչ տեսքը ապահովուած էր: Դրանք հիմնականում պէտք էին գալիս տարեցներին լուսանկարելիս, իսկ ջահելներին լուսանկարում էր դպրոցի այգում կամ էլ՝ գիւղապետարանի բակում: Այդ էր պատճառը, որ բոլորի լուսանկարներում նոյն եղեւնին էր, նոյն նստարանը եւ բոլշեւիկ Լեւոն Միրզոյեանի հսկայ արձանը:
Մարդիկ գալիս էին զոյգերով: Միայն հարսներն ու սկեսուրներն էին, որ միասին չէին գալիս: Թէ ինչու՝ չգիտեմ, բայց մեր հարեւան Վարսիկ բաբոն պատասխանի մի տարբերակ ունէր. «Կարող է պատահի՝ ճաշը վառարանին է կամ անասունների գալու ժամանակն է. կնիկներից մէկը չպիտի՞ տանը մնայ»:
—Ա՛յ տղայ, Խաչի՛կ, տեղը տեղին կը նկարես,— ասում էր նոյն Վարսիկ բաբոն,— գերեզմանիս քարի համար է:
—Անցած տարի էլ ես նկարուել, բայց ոնց որ գերեզմանիդ հարցը շատ է ձգձգւում,— կատակում էր Խաչիկը:
—Դէ որ նորմալ նկարէիր, էսքան չէր ձգձգուի, «վեշերս» [ռուս.՝ բեռներս] հաւաքած՝ էդ նկարին եմ սպասում:
Մեծ ու փոքր, ջահել-ահել գալիս էին դպրոցի բակ, որ Խաչիկը ասէր. «Նկարում եմ, չը՜խկ»: Կանգնում էին պարտադիր ուղիղ կեցուածքով, ձեռքերը գրպաններում դնել չկար, ուղի՜ղ, ոտքերը իրար կողքի, ով ուզում էր ծիծաղել, Խաչիկը սաստում էր.
—Մի լաւ ծիծաղի՛ր, հանգստացի՛ր, նոր նկարուիր:
—Մի նկարը 200 դրամ,— չէր մոռանում աւելացնել՝ բեղի տակ խորամանկ ժպտալով:
—Բա ինչո՞ւ անցած տարի 150 էր:
—Դէ, որովհետեւ դա անցած տարի էր, իսկ հիմա մի ամբողջ տարի է անցել, աշխարհը ահագին զարգացել է, գներն էլ են զարգացել, հօ յետամնաց չե՞նք, յետոյ ինչ, որ ԳԱԶ-24-ի փոխարէն դեղին մոտոցիկլ ենք քշում:
Յետոյ մի քիչ կը մտածէր ու կը շարունակէր.
—Քաղաքում աւելի էժան է, բայց որ աւտոբուս նստես ու մինչեւ քաղաք գնաս-գաս, ինչքա՞ն կը դառնայ ծախսդ:
Յետոյ տնօրէնը գրպանից մի ցուցակ կը հանէր ու կ՚ասէր ծնողներին.
—Հերթը պահէք, էդպէս չի կարելի, սպասէք մինչեւ մարդիկ նկարուեն-պրծնեն…
Աղջիկները գալիս էին իրենց ամենասիրուն զգեստներով, սպիտակ գուլպաներով, վարդանման բանտիկներով:
—Քանի՞ օրից են լինելու նկարները:
—Տասը օրից, ոնց որ միշտ…
Այս անգամ հաւաքուել էր ամբողջ գիւղը, որովհետեւ Խաչիկը յայտարարել էր, թէ նոր լուսանկարչական խցիկով է եկել:
—Լրիւ թազա բան է, չըխկ ես անում թէ չէ, նկարը տակից դուրս է գալիս:
Եկան, հաւաքուեցին դպրոցի այգում, շարուեցին ըստ դասարանների ու սպասեցին չըխկին:
Խաչիկը գոհ-գոհ հանեց ֆոտոխցիկը, որի վրայ մեծ տառերով գրուած էր. «Polaroid»:
Ֆիզիկայի դասատուն փսփսաց ուսմասվարի ականջին.
—Երեւի Ռուսաստանից են ուղարկել, էստեղ նման բաներ չկան:
—Դու դեռ սպասիր, վերջում 50 դրամ թանկ է վերցնելու, ասելու է՝ բա գիտէ՞ք Ռուսաստանից է:
—Տեխնիկա՛, տեխնիկա՛, հերդ մեռնի՜, տեխնիկա՛:
Երբ առաջին լուսանկարը դուրս եկաւ, բոլորը զարմացած իրար անցան.
—Մալադե՛ց [ռուս.՝ ապրի՛ս] Խաչիկ, գործդ հեշտացրել ես, մերն էլ հետը:
—Մալադե՛ց ապարատ, Խաչիկը ի՞նչ է արել որ:
—Մալադե՛ց Ռուսաստան:
Տղաներից մէկը փսփսաց Խաչիկի ականջին. «Որ բոլորը գնան, ինձ ու Անահիտին միասին կը նկարես, աւելի լաւ է արձանի հետեւում, որ ոչ ոք չտեսնի»:
Խաչիկն էլ աչքով արեց ու կամաց ասաց.
—Ասում ես՝ հայրդ քանի՞ լիտր թթի օղի է քաշել:
—Ինչքան ուզես, էնքան էլ քաշել է, մենակ թէ նկարես:
Երբ բոլորը նկարուեցին ու հերթը հասաւ Անահիտին, Խաչիկի հայեացքը հանդիպեց տղայի անհանգիստ հայեացքին: Բայց էդքան մարդու աչքի առաջ անել կը լինի՞ խոստացածը, գնալու միտք էլ չունէին: Բայց լուսանկարիչները միշտ մի ելք գտնում են:
—Ժողովո՛ւրդ, ժապաւէնս վերջանում է, մի հոգու կարող եմ նկարել, Անահիտից բացի էլ ո՞վ կայ, որ չի հասցրել նկարուել:
—Ե՛ս,— պատասխանեց տղան՝ կռահելով նրա միտքը:
—Մի դասարանից էք չէ՞:
—Հա՛, 10-րդ:
—Դէ, եթէ դէմ չէք, ձեզ էլ միասին նկարեմ-պրծնեմ: Հը՞, ի՞նչ կ՚ասէք:
—Մենք ոչ մի բան էլ չենք ասի, մենակ թէ ժողովուրդը չփսփսայ,— ասաց տղան:
—Ժողովուրդը էդքան յետամնա՞ց է:
—Ժողովուրդը հօ յետամնաց չէ,— կրկնեցին հաւաքուածները,— նկարուէ՛ք, նկարուէ՛ք:
Տղան ինքնագոհ կանգնեց աղջկայ կողքին ու սպասեց չըխկին: Այդ պահին նա մտովի հասել էր իրենց ամբարները, թաքուն հանել հօր քաշած ամենաթունդ օղին, լցրել շշի մէջ, որ բերէր Խաչիկի համար:
—Ամեն մի չըխկը մի երազանք է,— ժպտաց բեղի տակ, երբ ամենաերջանիկ նկարը դուրս սահեց եւ յայտնուեց ձեռքում:
Յետոյ մարդիկ սկսեցին կամաց-կամաց ցրուել: Խաչիկը լուսանկարը մեկնեց աղջկան: Անահիտը տարուբերեց գլուխն ու լուսանկարը յետ տուեց.
—Նա շուտով կը գայ, գնացել է օղու յետեւից: Նկարը իրեն կը տաք, ես չեմ կարող վերցնել, հայրս կը ջղայնանայ, որ տեսնի…
Արեւը յայտնուել էր գիւղի մէջտեղում ու երկնքի միջից ժպտում, հա՜ ժպտում էր: Թւում էր՝ արեւն էլ էր սեթեւեթող աղջկայ պէս եկել լուսանկարուելու, բայց ուշացել էր ու չգիտէր՝ գնայ, թէ սպասի: Խաչիկն արդէն հաւաքել էր եղած-չեղածն ու քայլում էր դէպի մոտոցիկլը:
—Ո՞ւր մնացիր, տնաշէ՛ն,— լուսանկարը գրպանից հանելով՝ մեկնեց շնչասպառ եղած տղային:
—Շնորհակալ եմ,— ասաց տղան հեւիհեւ,— դուք բոլորին խաբեցիք, որ մեզ միասին լուսանկարէք:
Լուսանկարիչը ձեռքը դրեց տղայի ուսին ու գոհ ժպտաց:
—Վերցրէ՛ք,— տղան մեկնեց օղու շիշն ու ստացաւ լուսանկարը:
Խաչիկը աչքով արեց ու միացրեց մոտոցիկլի շարժիչը: Տղան նայեց լուսանկարին, ձեռքերի մէջ կրակ էր բռնկուել, վառում էր: Այն թաքցրեց ծոցագրպանում, սիրտն էլ սկսեց վառուել: Չէ, դա սովորական նկար չէր, Խաչիկի նոր ֆոտոխցիկի՞ց էր, որ ներսը վառւում էր, թէ՞… Չէ՛, հաստատ թէ-ից էր, թէ-ից…
Գիւղը դեռ չէր կտրել հայեացքը երկնքից: Երկինքն իր կապոյտ զգեստը էսկողմ-էնկողմ էր պտտում, ու սպիտակ ամպիկները կախ էին ընկնում կապոյտ փէշերից: Մեղուները առաջուայ պէս տզզում էին եւ հոտոտում ծաղիկների բոյրը: Խաչիկը արգելակեց մոտոցիկը, ուզում էր գիւղը վերեւից լուսանկարել. ախր շատ սիրուն տեսարան էր: Բայց հէնց այդ պահին, երբ նա պատրաստւում էր հանել ֆոտոխցիկը, մեղուներից մէկը պուկ եկաւ պարսից եւ շտապեց դէպի լուսանկարչի քիթը: Երեւի նոյն մեղուն էր, եկել էր կիսատ գործը վերջացնելու: Մինչեւ Խաչիկը կը հասցնէր չըխկ անել, մեղուն մի լաւ խայթեց քթի ծայրը: Անհանգիստ շարժումներից օղու շիշը ցած ընկաւ եւ ջարդուեց:
Թունդ օղու հոտը տարածուեց ամենուր, բայց Խաչիկը միայն քթի ցաւն էր զգում…
—Թու՛,— ասաց ջղայնացած եւ միացրեց շարժիչը…
Արցախ