ՄԱՏԻՏԸ եւ այլ պատկերներ

ՔՐԻՍՏ ԽՐՈՅԵԱՆ

Անցեալ տարի էր (տարի մը չեղաւ, բայց 2019-ը նոր հասանք)։
Պետական Արնագիտութեան (Hematology) քննութիւնն էր, Գ. տարուան ամենադժուարը։
Սրահ մտայ, բոլորին փորերը լեցուն ու կուշտ։ Ո՛չ թէ ուտելիքով, այլ վախո՛վ։ Պարապ տեղ մը փնտռեցի ու նստայ։ Զինուորական տետրակս, —անբաժանելի ընկերս, — վերարկուիս գրպանէն առի ու մէջէն համալսարանական քարտս հանելով՝ սեղանին դրի։ Գրչատուփս բացի՝ կապոյտ մելան, սրբիչ եւ… մատիտ։ «Մատիտ»ը սակայն մտքիս մէջէն էր միայն որ ըսի: Նիլի(*) գոյնով B2 ածխամատիտը, որով կը ներկեմ, — իմ կարծիքովս, — ճիշդ պատասխանները։ Այո՛, չունիմ։ Ունէի՞ չեմ բերած, թէ սկիզբէն չունէի։ Չեմ գիտեր։ Առաջին օրն է այսօր, ու ես քննութեան եկած եմ ԱՌԱՆՑ ՄԱՏԻՏԻ։

Ինչ մեծ հոգ…
Քիչ մըն ալ կը խառնեմ գրչատուփս, եւ ահա՛… Flash memory ցպիկին ետեւը պահուըտած է, անկէ պզտիկ, չեմ գիտեր ուրկէ հասած, ճկոյթիս կէս հասակով մատիտ մը։
Գրչատուփիս բաց ձգած՝ անոր կը նայիմ ու կը խնդամ, — «Ա՛ս ինչ է՜»։
Կը պատրաստուիմ հարցնելու սովորական հարցումը այն աշակերտին, որ մոռցած է իր մատիտը, — պէտք չկայ գրելու, գիտէք, — երբ ներքին ուժ մը ետ կը մղէ խնդրանքս…
Ու ներսէս ձայն մը երկխօսութեան մէջ է հիմա անոր հետ.
— Ասով գրէ, բախտ կը բերէ։
— Յիմա՞ր ես, 70 հարցում մէկուկէս ժամ ասո՞վ ներկեմ։
— Մէկ անգամ է, անգամ մըն ալ չես ըներ, կ՚ըսեմ քեզի, բախտ կը բերէ։
— Լա՜ւ… համոզեցիր…
Համաձայնած էին ներքին երկու ձայներս։
Մատիտը հանեցի ու դրի դիմացս։ Թուղթը եկաւ, ու ես սկսայ ներկել։ Մէկուկէս ժամ բաւարար չէր ինծի գիտնալու համար թէ ճիշդ ուրկէ՞ եւ ինչպէ՞ս պէտք էր բռնել այդ մատիտը։ Սակայն ես գոհ էի, գանգատողը միայն ձեռքս էր, որուն «մուխը մարաւ»։ Հոգ չէ, քիչ մըն ալ ինք թող յոգնի «երիտասարդ է», — մեծ մօրս խօսքով։
70 տուփիկներ սեւ էին թուղթիս վրայ շնորհիւ այդ «մատիտ»ին։
Չեմ գիտեր եթէ արդար է զայն կոչել «մատիտ», երբ ինք «մատ» մը իսկ չկայ։ Յանձնեցի թուղթս ու դուրս ելայ։ Տուն եկայ, մատիտս հանեցի ու ծաղրանքի համար նկարեցի։
Մէկ շաբաթ վերջ արդիւնքները ելան։ Ոչ միայն յաջողած էի սողալով, այլ թռիչքով, բարձրագոյն նիշով։ Ու հիմա ներաշխարհիս հրապարակը ցնծութիւն էր եւ ինչ նախադասութիւններ կը տողանցէին այնտեղ…
«Չհաւնած քարդ գլուխդ կը ծակէ», «Մեղուն առիւծին աչքը կը խայթէ» եւ այլ հնամենի ասացուածքներ։
Բայց հարիւր տոկոս ճիշդ չէին այդ նմանութիւնները։
Ճիշդ է, որ «մեղու»ն իր դեղին գոյնով այս դեղին գոյն մատիտին կը նմանի ու ես հիմա իր համեղ մեղրը կը ճաշակեմ, սակայն նիւթին մէջ «առիւծ» չկայ։
Ճիշդ է, որ «գլուխ ծակել» մը կայ, բայց «քար»ը ես հաւներ էի։ Չէ՞ որ մէկ ձայնը համոզեց միւսը եւ երկրորդս պարտուողական տրամադրութեամբ իր «լա՜ւ…»ը ըսաւ։
Իսկ հիմա անոնք ներսիդիս իրարու կենացը կը խմեն։
«Չհաւնած մատիտդ ճիշդ պատասխաններ կը ներկէ»,
«Այսօրուան ծաղրանքի նկարած նկարդ, վաղուան դաս տալունն է»։
Աւելցուցէք այս երկուքը մեր ասացուածքներու ցանկին…

*) Նիլի — արաբերէն՝ Նեղոսի, վառ կապոյտ գոյն, որ հաւանաբար Նեղոսը աւելի մաքուր եղած տարիներէն մնացած անուանում մըն է։

ԵԹԷ ԳԻՏԵՄ ՄԵՌՆԵԼԻՔ ԵՄ՝ ՉԵՄ ՎՃԱՐԵՐ…

Դեղագիրը առած՝ հայր ու տղայ ներս մտան: Բժիշկը վերէն վար, ետեւ-առջեւ լեցուցած էր պէտք եղածով ու չեղածով, իսկ վերջինները աւելի սուղ տեսակի: Արդեօ՞ք պէտք կար այսքան դեղի: Վստա՛հ ոչ…Սկսայ մէկ-մէկ սեղանին դնել զանոնք: Իւրաքանչիւր դեղի հետ որ կը դրուէր սեղանին, հօր աչքին բիբը աւելի կը լայննար, եւ սիրտը զարկ մը աւելի կը տրոփէր…
Դրած էի բոլորը, պիտի սկսէի բացատրել, երբ հայրը հարցուց.
—Տղա՛ս, այս բժիշկը, ամբողջ դեղարա՞նը գրած է ինծի:
—Կ՚երեւի պէտք ունիս, պապա՛, — ընդմիջեց տղան:
Ի՞նչ պէտք ունի: Կէսին պէտք չկայ, եղբա՛յր… Բայց ինչ ալ ըսեմ դուն ինծի պիտի չհաւատաս, դուն կը հաւատաս անոր, քանի ինք է «բժիշկ»ը:
Դեղաչափերը բացատրելէս ետք, խոշոր տոպրակ մը առնելով բոլորը մէջը լեցուցի:
— Քանի՞ է հաշիւը, ըսաւ տղան:
— Տասը հազար եօթը հարիւր…
Եւ հայրը թութակի պէս ետեւէս կրկնեց գումարը դանդաղօրէն, ցասումով եւ զարմանքով, բիբը միլիմեթր մը աւելի բանալով… Տասը… հազար… եօթը… հարիւր…
Տղան հինգ հազարը մէկ գրպանէն հանեց մաս-մաքուր, երեք հազար հինգ հարիւրը միւս գրպանէն աւելի վատ վիճակի մէջ, ապա դրամապանակը հանելով ունեցած ծալուած երկու հարիւրնոցները մէկ մէկ բանալով տաս հազար չորս հարիւրի հազիւ հասցուց…
— Միայն ասոնք ունիմ կը բաւէ՞:
— Վնաս չունի, հարց չէ:
— Շատ շնորհակալ եմ:
— Բարի ապաքինում:
Դուրս ելան, հայրը համարեա՛ պոռալով էր որ ըսաւ զաւկին.
-— Տղա՛ս, տասը հազար եօթը հարիւր… եթէ գիտեմ մեռնելիք եմ չեմ վճարեր…

ՊԱՆԱՆԸ…

Կէսօր էր, մինակ նստած էի դեղարանը, երբ ծերունի մը ներս մտաւ եւ արաբերէնով խնդրեց.
— Տղա՛ս, ինծի հաճիս այս դեղէն մէկ հատ կու տա՞ս։
— Սիրո՜վ, տիկի՛ն, եւ անմիջապէս տուի քովս դրուած դեղը։
— Շնորհակալ եմ, տղա՛ս, անունդ ի՞նչ է։
— Քրի՛ստ
— Ինչ աղուո՜ր անուն։ Գիտե՞ս, Քրիստ, երբ ինծի պէս մէկը զաւակ չունենայ, քեզի պէս տղան ի՛ր ալ զաւակը կ՚ըլլայ…
— Շնորհակալ եմ, խալէ՛ (արաբ. մօրաքոյր), ուրախութիւն է ինծի համար այս մէկը։
Դրամը վճարելէ ետք ելաւ դուրս, եւ ես անցայ սեղանիս ետեւ, նայեցայ ժամին՝ տակաւին մէկ ժամ կար արձակուելուս եւ ստամոքսիս մէջ թիթեռնիկներու գարունը եկած էր։ Մտածեցի «թեթեւ» բան մը ուտել, բայց շուտով հրաժարեցայ այդ գաղափարէն։ Արդէն պիտի ճաշէի։ Հինգ վայրկեան անցած էր դէպքէն, խալէն էր նորէն, տեսայ զինք դեղարանի ապակիէ դուռին կը մօտենար հապճեպով։ Դեղարանէն դուրս սկսած էր արդէն իր նախադասութիւնը. «Ա՛ռ ասի փորդ թող բռնէ, մինչեւ ճաշի ժամդ ըլլայ։ Վստահ անօթի ես» ըսելով, դրաւ սեղանին տոպրակ մը ու հեռացաւ…
Առիթ չտուաւ երախտապարտութիւնս յայտնելու, շնորհակալ ըլլալու։
Խորհեցայ, որ հիմա պիտի կարծէ, թէ կենցաղավարութենէ գաղափար չունիմ։
Բայց ինչո՞ւ… չէ՞ որ ես «իր զաւակն էի» ու ինք «իմ մայրը»։ Մայրը անփոխադարձ կու տայ։
Տոպրակը բացի՝ խալէն իր նոր գնած պանաններէն մէկը ինծի տուած էր։
«Աշխարհը դեռ լաւ մարդոցմէ չէ պարպուած» ըսի մտքէս ։
Իսկ պանանը՝ այնքան համեղ պիտի չըլլար եթէ սովորական, ճամբայէն գնէի եւ ուտէի, կամ կուշտ փորով «բերանս քաղցրացնէի»։
Որդեգրուած էի այսօր։

Հալէպ

ՔՐԻՍՏ ԽՐՈՅԵԱՆ ծնած է Հալէպ, 1997-ին: Յաճախած է ծննդավայրի Ազգ. Հայկազեան վարժարան եւ Ազգ. Քարէն Եփփէ ճեմարան: Վերջինս աւարտած է 2015-ին: Այժմ Հալէպի Պետական Համալսարանի դեղագործութեան բաժնի ուսանող է: Ունի գործուն մասնակցութիւն գաղութի հաւաքական-միութեանական կեանքին մէջ եւ անդամ է «Գանձասար» շաբաթաթերթի խմբագրակազմին: Անոր գրութիւնները լոյս տեսած են «Գանձասար» շաբաթաթերթին եւ բացառիկներուն մէջ: Ան իր նիւթերը կը քաղէ իր ապրած միջավայրէն, առօրեայ կեանքէն եւ գործի ասպարէզին ընդմէջէն:

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *