ՆԱՐԻՆԷ ԿՌՈՅԵԱՆ
Օրը քամոտ էր: Թեթեւ հողմը փողոցի փոշին պտտում, վեր էր հանում ամեն բան, ինչ յարմար էր գտնում, ինչ կարողանում էր բարձրացնել: Ամպերի ետեւից մերթ ընդ մերթ դուրս եկող արեւին երբեմն յաջողւում էր գունաւորել քամու խաղը եւ շուրջը ողողել անսահման մի պայծառութեամբ, որ նայողի աչք էր ծակում:
Բակի աւտոտնակներից մէկի վրայից նայողները երկուսն էին՝ մեծ ու փոքր երկու կատու: Մեծն ամբողջ մարմնով փռուել էր աւտոտնակի տաք տանիքի վրայ, մինչդեռ փոքրը, պոչը թաթիկների տակ, չորս կողմն էր նայում:
Դիմացի հսկայական բարդին մի պահ ստուերում, յետոյ ետ էր քաշում շուքը՝ ասես խաղալով փոքրիկի հետ:
Ստուերը բռնել չէր յաջողւում: Վերջապես նա յոգնեց ու նայեց պառկածի կողմը.
— Սա ինչ ծառ է, Ուռռռսուլա:
— Բարդի է:
— Նա ինձ ուզում է զայրացնե՞լ:
— Չգիտեմ: Ես ծառերի լեզուն չեմ հասկանում: Գուցէ ուզում է խաղալ քեզ հետ:
— Իսկ այն սպիտակ բմբուլները, որ նրա վրայից այս ու այն կողմ են թռչում, փաթիլնե՞ր են: Դէ, որ ձմռանը տեսանք, որ սառն էին ու անդուր:
Պառկածը եւս որոշեց նստել: Նա երկար նայեց բարդու կողմն ու կկոցելով աչքերն ասաց.
— Չէ: Սրանք բարդու երազանքներն են:
— Երազանքն ի՞նչ է, Ուռռռսուլա:
— Ախ, իմ փոքրիկ Միւնու, երազանքը…, — պատասխանողը մի պահ դադար առավ, մտազբաղ քորեց ականջի ետեւն ու շարունակեց: — Երազանքը մի բան է, որ շատ-շատ ես ուզում ունենալ:
— Հասկացայ, — տխուր ձգեց փոքրիկը: — Երազանքը, փաստօրէն, ուտելու բան է: Ասենք՝ ճնճղուկ կամ մի չաղլիկ մկնիկ, կամ էլ՝ հաւի ոսկորի կտոր, որ երրորդ յարկի այն նիհարիկ աղջիկն է մեզ համար ներքեւ գցում…
Ուռռռսուլան ծիծաղեց.
— Յիմարիկ, երազանքներն աւելի վեհ բաներ են: Իսկ վեհ բաները ստամոքսում չեն ապրում, վեհ բաները քո սրտի մէջ են: Տես, եթէ այսօր մեզ յաջողուի ինչ-որ բան ուտել, մեր երազանքը կ՚իրականանա՞յ… Ոչ, Միւնու, ոչ, ոչ , ոչ … Մենք ընդամենը կը կշտանանք: Ինչպէս կարող է ինչ-որ կեղտոտ մի մուկ երազանք կոչուել:
Միւնուն ոչինչ չհասկացաւ: Նա իր սրտի տեղը չգիտէր, իսկ փորիկի տեղը լաւ գիտէր, այն էլ ինչպէս: Եւ նրա բոլոր երազանքները, փաստօրէն, սրտի փոխարէն ստամոքսն էին նախընտրել:
— Երազները, — շարունակեց Ուռռռսուլան, — թեթեւ են, նրանք ճախրելու համար են ծնւում, իսկ ստամոքսում եղածն անպայման մարսւում է: Գիտես՝ ինչ է դառնում: Զզուելի է, չէ՞:
Ուռռռսուլան ձգեց իրանն ու մէջքով շրջուեց փոքրիկի կողմը:
Միւնուն եւս փոխեց դիրքը: Նա թաթերի բարձիկները զգուշօրէն դնելով՝ նստեց Ուռռռսուլայի դիմաց ու կրկին պոչիկը թաքցրեց ոտքերի արանքում.
— Իսկ ճնճղուկը՞…. Ախր, նա էլ է թռչում եւ նա մուկ չէ:
Ուռռռսուլան արհամարհական փոքրիկի կողմը նայեց:
Միւնուն շփոթուեց.
— Իսկ ինչի՞ մասին է երազում բարդին:
— Երեւի տեղից պոկուելու, թռչելու մասին, — Ուռռռսուլան գիտէր, որ ինքն իմաստուն է:
— Իսկ ինչո՞ւ նա չի շարժւում, ասենք՝ մեզ նման:
— Որովհետեւ ծառ է: Ես իմ երկարուձիգ կեանքի ընթացքում դեռ ոչ մի քայլող, առաւել եւս թռչող ծառ չեմ տեսել:
— Հասկացայ: Նրան ինչ-որ մէկը երեւի կապել է կողքի բակի այն միայնակ շան նման:
— Ծառերն արմատներ ունեն: Արմատներով են սնւում: Եթէ արմատից պոկես, կը մեռնեն:
— Այսինքն՝ կամ պիտի կուշտ մնան, կամ մեռնե՞ն:
— Միւնու, — զարմացավ իմաստունը, — այդ ինչե՞ր ես ասում: Երբէք մտքովս չէր անցել:
Փոքրիկն իրեն լաւ զգաց.
— Ինչ ուրախ եմ, որ ծառ չեմ:
— Ինչո՞ւ:
— Որովհետեւ ես կարող եմ եւ կուշտ մնալ (ի հարկէ՝ ոչ միշտ), եւ գնալ՝ ուր ցանկանամ:
— Բարդու փաթիլներն են տանում նրա երազները: Այդպէս ծառը թռչում է իր՝ փաթիլների նմանուող սերմերի մէջ՝ յուսալով երեւի, որ աշխարհը գոնէ իր սերմերը կը տեսնեն:
— Տեսնո՞ւմ են:
— Չէ: Նրանք էլ են մի տեղ վայր ընկնում եւ կառչում հողին՝ կուշտ մնալու համար:
— Ու սպանում են մայրիկի եւ իրենց երազանքը:
Աւտոտնակի կողքով ինչ-որ մարդ անցաւ: Նրան հաւանաբար դուր չեկան բարդու երազանքները: Մարդը կանգ առաւ, փռշտաց, յետոյ երկար հազաց ու թաշկինակով սրբելով քիթն ու աչքերը՝ զայրացած փնթփնթաց.
— Երբ են էս անտէր ծառը կտրելու: Էս ալերգիան ինձ մի օր կը սպանի:
Կատուները անտեսանելի մի ազդանշանով յանկարծ կծկուեցին ու միասին մի կիսաշրջան կազմելով՝ պառկեցին աւտոտնակի մերկ տանիքի վրայ:
Քամու հերթական պոռթկումը Ուռռռսուլայի հին մորթուց մի մազափունջ պոկեց եւ օդում նրա հետ խաղալով՝ բերեց ու փակցրեց արդէն հեռացող մարդու տաբատի փողքերին:
Մարդը կատաղեց:
Միւնուն նրան չլսեց: Նա տեղից վեր թռաւ եւ գլխով հրելով՝ փորձեց վերկացնել իր քնած բարեկամին.
— Ուռռռսուլա նայիր: Ես հիմա նաեւ քո երազանքներն եմ տեսնում: Տես, թէ ինչպէս են թռչում, երբ դու բարդու նման չես, եւ դու, ես կարող ենք գնալ ուր ուզում ենք… Օրինակ, այն տարօրինակ մարդու տաբատին կպած:
— Յիմարիկ, իմ բուրդը նրան պարզապես զայրացնում է: Ուրիշի երազանքները միշտ էլ ինչ-որ մէկին խանգարում են, եւ ուր էլ գնաս, կը գտնուի մէկը, ում դրանք անպայման կը խանգարեն: Ուրեմն՝ արժէ ինչ-որ տեղ գնա՞լ, Միւնու, եթէ անկախ տեղից, միեւնոյն է, քաղցած ես մնալու, — Ուռռռսուլան յօրանջեց ու քիթը մտցրեց մոթու մէջ:
— Ես կը գնամ, Ուռռռսուլա, անպայման կը գնամ, — միայն իր համար լսելի պատասխանեց փոքրիկն ու դունչը ձգեց երրորդ յարկի բաց պատուհանի կողմը, ուր շտապում էին նաեւ բարդու միամիտ փաթիլները:
Միւնուն արդէն գիտեր, թէ որքան դժուար է դատարկ փորով երազելը, երբ մկնիկի, ճնճղուկի, բարդու եւ անգամ այն փնթփնթան մարդու երազանքներն այնքան տարբեր էին: Բոլորից աւելի նա մարդուն խղճաց, որովհետեւ մարդը երազանքներ չունէր, որովհետեւ նրա երազանքը ուրիշի՝ երազանք չունենալն էր, որովհետեւ նա ոչ փետուրներ, ոչ կարգին բուրդ, ոչ էլ բարդու նման փաթիլներ ունէր:
Երեւան