ԱՀԱԳՆՈՂ ԶԳԱՑՈՒՄ՝ Ի ՏԵՍ ՀԱՅՈՒԹԻՒՆԸ ՀԱՐՈՒԱԾՈՂ ՎԵՐՋԻՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ…

ՊՕՂՈՍ ԳՈՒԲԵԼԵԱՆ

Ծայրէն սկսինք…
Գուժկան հեռաձայն մը Փարիզէն: Որուն մղկտող ցաւին ու սարսափելի էութեան քիչ յետոյ պիտի տեղեակ դառնայի…։ Հեռաձայնի միւս ծայրէն Ալեքսանդր Թոփչեան իր եղբօր՝ Ստեփանին մահուան այդ պահուն ինծի անհաւատալի թուացող գոյժը կը յայտնէր ինքնազուսպ շեշտով մը:Ու այդ օրերուն դժբախտաբար, մեր սիրելի գրչեղբօր՝ Ստեփանին մահուան սարսափելի գոյժը միակը պիտի չըլլար մեզ զգետնողն ու գրողի մեր էութիւնը ցնցողը: Ամսուան մը ընթացքին, գուցէ քիչ մը աւելի երկար ժամանակահատուածի երկայնքին, հանրածանօթ բուռ մը գրող-մտաւորականներ զոհ պիտի երթային տիրող աշխարհասփիւռ համաճարակին ու սրտի կաթուածի: Continue reading “ԱՀԱԳՆՈՂ ԶԳԱՑՈՒՄ՝ Ի ՏԵՍ ՀԱՅՈՒԹԻՒՆԸ ՀԱՐՈՒԱԾՈՂ ՎԵՐՋԻՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ…”

ԱՄԲՈՂՋՈՒԹԻՒՆ ՄԸ ՀԱՅ ՀՈԳԻԻ ՄԵԾՈՒԹԵԱՆ — ՀԱՅՐ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ՊԶՏԻԿԵԱՆ

ՎԵՀԱՆՈՅՇ ԹԵՔԵԱՆ

Չդիմացա՛ւ։ Սի՛րտը չդիմացաւ։ Հոկտեմբերէն ի վեր ամեն օր դիմատետրի էջերուն կը դնէր իր հարցերու շառաչն ու արցունքի խունկը։
Վախճանումէն հինգ օր առաջ կը գրէր ինծի. «Բան մը այն չէ։ Ես ոչնչացած կը զգամ ինքզինքս։ Անոնք որ մեզ այս ահաւոր ճգնաժամին վերածեցին, այնքան անգամ պէտք են սպանուիլ որքան նահատակներ ունեցանք։
Ազգին ամեն ցաւի պահերուն կը մխիթարուէի ըսելով որ մենք Կոմիտաս ունինք, Սարեան ունինք, Սայեաթ Նովա ունինք, Համբարձումեան ունինք, Չարենց ունինք։ Այո, այս ամենը հոգիիս մէջ փոխարինուած են “խլէզներով”, որ իրարու միս կ՚ուտեն, ծունկի կու գան մարդակերպ գազաններու առջեւ, սրբութիւնները պղծող, պապենական գիւղերը քանդող, ես չեմ ընդունիր այս անձերը,— թող կորչին երթան գրողի ծոցը եւ չպղծեն հայոց սուրբ հողը»։ Continue reading “ԱՄԲՈՂՋՈՒԹԻՒՆ ՄԸ ՀԱՅ ՀՈԳԻԻ ՄԵԾՈՒԹԵԱՆ — ՀԱՅՐ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ՊԶՏԻԿԵԱՆ”

ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ՍԵՒԱԳՈՅՆ ԷՋԵՐԸ ԱՐԱՄ ԱՆՏՈՆԵԱՆԻ ՄՕՏ

ՌՈՒԲԻՆԱ ՓԻՐՈՒՄԵԱՆ

Քայլեց աքսորի զարհուրելի ճանապարհներով, ապրեց ամենասարսափելի կենտրոնացման ճամբարներից՝ Մէսքէնէում, տեսաւ ու զգաց մահը ամենուրեք, երկարատեւ հոգեվարք ապրող, հրաշքի յոյսով՝ համատարած հիւանդութիւնների, սովի ու ծարաւի մթնոլորտում անմարդկային ստորացումների գնով զազրելի կեանքին կառչած, մարդկային խլեակների։ Բախտաւոր էր Արամ Անտոնեանը(1), ողջ մնաց, չորս անգամ անյաջող փախուստից յետոյ, Դեր Զորի անապատից էլ անցնելով վերջապէս Հալէպ հասաւ։ Երկուսուկէս տարի, թաքնուած մնաց դահիճներից ու հազիւ պատերազմի աւարտից յետոյ փորձեց իր բնականոն գրական կեանքին վերադառնալ, թղթին յանձնել ապրածը, տեսածն ու լսածը։ Եւ այնքան շատ էին դրանք, որ կարող էին հատորներ լցնել. «Շատ անգամ կը խորհէի, որ իւրաքանչիւրին [վերապրողին] համար առանձին հատոր մը գրել պէտք պիտի ըլլար, այդ ահաւոր Continue reading “ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ՍԵՒԱԳՈՅՆ ԷՋԵՐԸ ԱՐԱՄ ԱՆՏՈՆԵԱՆԻ ՄՕՏ”

Վահանս

ԹԱՄԱՐ ՏՕՆԱՊԵՏԵԱՆ ԳՈՒԶՈՒԵԱՆ

Գիշեր է. լուռ են ցաւերս բոլոր։
Լուսամուտէն դուրս, լուսնի լոյսին տակ հազարաւոր փաթիլներ պսպղալով վար կու գան մեղմայոյզ. ներսը, ճարճատող կրակին բոցերը սրտիս զարկերուն նման մերթ կը խոնարհին, մերթ կ՚ըմբոստանան։ Անհամբեր կը սպասեմ Վահանս. հերոսական Արցախէն կու գայ այդ, Արցախցի կնոջ նուրբ մատներով գործուած։
Մինչ այդ, հայրենիքս գրկած նստած եմ։ Continue reading “Վահանս”

ԱՄՕԹ ԵՒ ՄԵՂԱՅ

ՎԵՀԱՆՈՅՇ ԹԵՔԵԱՆ

Հարցումնե՜ր, հարցումներ մենք մեզի կը հարցնենք յաճախ։ Նախ եւ առաջ մենք մեզ քննելու ենք իբրեւ ազգ՝ հասկնալու թէ ինչո՞ ւ պարտուեցանք։ Ի՞նչ չըրինք, որ պէտք է ընէինք:
Ինչպէ՞ս պատրաստուեցանք երեսուն տարիներէ ի վեր, անխուսափելի պատերազմին, երբ մէկ կողմը՝ բազմատեսակ կերուխումի, միւս ստուար կողմը՝ աղքատութեան մէջ թաթխուած էր: Մէկ կողմը՝ անկախութիւն, միւս կողմը՝ նիւթական կախուածութիւն։ Մէկ կողմը հայածուծ Continue reading “ԱՄՕԹ ԵՒ ՄԵՂԱՅ”

ԱՅՍ ԱՆԿԻՒՆԷՆ — Գրողը իրաւունքներ ունի՞

ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ

Երբ կը մտածենք մե՛ր թերացումներուն, ցաւերուն կամ տագնապներուն մասին, այլոց իրավիճակին ծանօթանալը կրնայ մեզի օգտակար ըլլալ։
Այսօր հայ գրողի դիմագրաւած դժուարութիւնները կրնան շատ տարբեր չըլլալ այլ գրողներու դժուարութիւններէն, սակայն զանոնք հարթելու կամ թեթեւցնելու համար ի՞նչ կ՚ընեն ուրիշներ, ի՞նչ կ՚ընենք մենք։
Այս հարցերը անցան մտքէս երբ կարդացի Le Devoir օրաթերթի 30-31 յունուար 2021 շաբաթավերջի մշակութային յաւելուածին մէջ շահեկան յօդուած մը՝ «L’écrivain, espèce à protéger» («Գրողը՝ պաշտպանութեան կարիք ունեցող տեսակ մը») ստորագրուած թերթի մնայուն աշխատակից Odile Tremblay-ի կողմէ։ Continue reading “ԱՅՍ ԱՆԿԻՒՆԷՆ — Գրողը իրաւունքներ ունի՞”

ՅՕՐԻՆԱԾ ԵՐԿԻՐ, ՅՕՐԻՆՈՎԻ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴ — (Ադրբեջանը եւ Արցախեան հարցը)

ԷԴՈՒԱՐԴ ԽԱՉԻԿԵԱՆ

Ներկայ օրհասական պահին, երբ սեւ ամպերը կրկին թաքնուեցին Մռաւի ետեւում, եւ երբ արնոտ եաթաղանը վերստին ցոլաց Հայոց աշխարհի վերեւում, յանկարծ մտածեցի, որ ղարաբաղեան հարցը երբէք չի կարող հանգուցալուծուել, քանի դեռ հակընդդէմ են տարածքային ամբողջականութեան եւ ազգերի ինքնորոշման սկզբունքները:
Հարկ է արմատապէս փոխել այս անպտուղ կոնցեպցիան եւ վերջ տալ մեր պարտուողական «նէյնիմ-նէյնիմ» դիվանագիտութեանը, որը հարցն արդեն 30 տարի քաղաքական փակուղի է մտցրել: Եւ այս պարագայում չի կարող լինել ընդունելի փոխզիջում, որովհետեւ կողմերից Continue reading “ՅՕՐԻՆԱԾ ԵՐԿԻՐ, ՅՕՐԻՆՈՎԻ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴ — (Ադրբեջանը եւ Արցախեան հարցը)”

«ԹՈՒՐՔԵՐՆ ԱՆՑԱՆ ԱՅՍՏԵՂՈՎ»

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ԹՈՓՉԵԱՆ

«Ու Ձե՛զ եւրոպեան դիք որ շնագին
Սակարկեցիք մեր արեան լռութեան գին…»
Ռուբէն ՍԵՒԱԿ «Կարմիր գիրքը», 1910թ.։

«Եւրոպայում տիրող անհամաձայնութեան հետեւանքով Ասիան ընկաւ թուրքերի ձեռքը, նրանց առջեւ բացուեցին Թրակիոյ դարպասները։ Այնուհետեւ, եւրոպական թագաւորների միջեւ, Հիդրայի գլուխների պէս ծագած վէճերն ու կռիւները քաջալերեցին թուրքերին աւելի տարածուվել Եւրոպայում… Հանդարտ ծովի վրայ նաւի ղեկն ում ասես կարելի է վստահել։ Սակայն մեր սխալների հետեւանքով, թուրքերն իրենց յաջողութիւններից դարձան աւելի համարձակ։ Երբեմն արուեստը հասցնում է խմբագրել բնութեան թերութիւնները, սակայն չի վերացնում արմատը, եւ երբ արուեստը քաշւում է մի կողմ, բնութիւնն Continue reading “«ԹՈՒՐՔԵՐՆ ԱՆՑԱՆ ԱՅՍՏԵՂՈՎ»”

Աներեւոյթ անտարբերութիւն

ՎԱԼՏԵՐ ՊԵՐՊԵՐԵԱՆ

Գիտութիւնը բազմաթիւ հիւանդութիւնների դէմ բազմաթիւ դեղորայք է յայտնագործել, բայց չի գտել միջոց հիւանդութիւններից ամենասարսափելիի՝ անտարբերութեան դէմ:
Հելեն Քելլեր

Հեռաւոր գիւղերից մէկում է ապրում Թորոս պապը: Գիւղը տարածաշրջանում ամենափոքրն է, բնակիչները՝ վեցը: Նա հասցրել էր հիմնաւոր կրթութեան տալ զաւակներին եւ չէր խնայել իր ունեցածը լուսաւոր ապագայ հարթելու համար: Continue reading “Աներեւոյթ անտարբերութիւն”

ԵՍ ՉԵՄ ԱՄԱՉՈՒՄ, ՈՐ ԱՄԵՆ ՕՐ ՀԱՅԵՐԷՆ ԵՄ ՍՈՎՈՐՈՒՄ

ԳՐԻԳՈՐ ՋԱՆԻԿԵԱՆ

Ինչ խօսք, ինչպէս իւրաքանչիւրդ, ինքս էլ եմ հպարտ իմ հայութեամբ՝ հպարտ եմ յատկապէս այն բանի համար, որ, կոպիտ չհնչի, հայերէնն ինձ համար աշխատանքային «ատաղձ» է: Ըստ մատենավարների հրապարակած, բնաւ էլ ոչ ամբողջական տուեալների՝ ֆրանսերէնից մի քանի տասնեակ գրական-գեղարուեստական, պատմական, գիտական՝ ամենատարբեր բնոյթի գրքեր եմ թարգմանել, ու գրեթէ չի պատահել դէպք, որ որեւէ բառի հայերէն համարժէքը գտնելու դժուարութիւն ունենամ: Եթէ ունեցել եմ, պատճառը ոչ թէ մեր ոսկեղենիկը, իմ անգիտութիւնն է եղել: Continue reading “ԵՍ ՉԵՄ ԱՄԱՉՈՒՄ, ՈՐ ԱՄԵՆ ՕՐ ՀԱՅԵՐԷՆ ԵՄ ՍՈՎՈՐՈՒՄ”