ՄԱՐԴ ԼԻՆԵԼՈՒ ԵՒ ՄԱՐԴ ՄՆԱԼՈՒ ՍԽՐԱՆՔԸ

(Նիգոս Գազանծագիսի «Ճգնութիւն. Աստուծոյ փրկարարները» գրքի հայերէն թարգմանութեան լոյս ընծայման 50-ամեակի առիթով)
Մարգարիտա Մամիկոնի Խաչատրեան

«Էլիզ Հասըրճեանին՝ թարգմանիչին կողմէ։
24 սեպտեմբեր 1973
Թորոնթօ»

Ճիշտ յիսուն տարի առաջ Նիգոս Գազանծագիսի (1883-1957) «Ճգնութիւն. Աստուծոյ փրկարարները» գիրքը այս մակագրութեամբ դարձել է թարգմանական երկար ու դժուար ճանապարհի վերջակէտ. հեռաւոր Կանադայում լոյս է տեսել «ՔԱՐ» հրատարակչատան «Թարգմանական գրականութիւն» մատենաշարի առաջին հատորը։ Թարգմանիչը Մարգար Շարապխանեանն է (1937-2023), ում բացառիկ գործունէութեան, գրական, թարգմանական ժառանգութիւնը պիտի Continue reading “ՄԱՐԴ ԼԻՆԵԼՈՒ ԵՒ ՄԱՐԴ ՄՆԱԼՈՒ ՍԽՐԱՆՔԸ”

ԳԻՒՂՆ ՈՒ ԱՆՁՐԵՒԸ — (Ընթերցողի խօսք Համաստեղ-Բակունց գրական առնչութիւնների մասին)

Մարգարիտա Մամիկոնի Խաչատրեան
Բան. գիտ. դոկտոր

Փորձեմ համադրել գրական երկու սէրերիս՝ Ակսել Բակունցի եւ Համաստեղի «Անձրեւ» պատմուածքները՝ որպէս պարզ ընթերցող, ով տասներորդ դասարանում հրապուրուեց Ակսել Բակունցի գրականութեամբ, անգիր սովորեց մի քանի պատմուածք (բարի յիշատակ հայոց լեզուի ու գրականութեան ուսուցչուհուս՝ Թամար Ալեքսանեանին), կտրուկ փոխեց մասնագիտական կողմնորոշումը եւ յայտնուեց բանասիրական ֆակուլտետում, որտեղ նրան սպասում էին Դերենիկ Դեմիրճեանի, Համաստեղի, Արամ Հայկազի, Յակոբ Continue reading “ԳԻՒՂՆ ՈՒ ԱՆՁՐԵՒԸ — (Ընթերցողի խօսք Համաստեղ-Բակունց գրական առնչութիւնների մասին)”

ՈՃԻՐ, ԱՆԽՈՒՍԱՓԵԼԻ ՊԱՏԻԺ ՈՒ ԱՐԴԱՐ ԴԱՏԱՍՏԱՆ

(Ֆեոդոր Դոստոեւսկու «Ոճիր եւ պատիժ» վէպի եւ Դերենիկ Դեմիրճեանի «Դատաստան» դրամայի մեկնութեան փորձ)
ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ

«… իսկ կը խղճայ մեզ Նա, Ով խղճացել է բոլորին,
եւ Ով հասկանում է ամենքին եւ ամեն ինչ,
Նա միակն է, Նա էլ դատաւոր է»։
(հատուած «Ոճիր եւ պատիժ» վէպից(1))

Գաղտնիք չէ, որ մասնագիտական դաշտում գրական սէրերը (առաւել եւս՝ առաջին սէրը) տարիներ, երբեմն՝ տասնամեակներ կանխորոշում են մեր անելիքներն ու ասելիքները։ Հետաքրքիր զուգադիպութեամբ՝ Ակսել Բակունցից (Թեւանեան, 1899-1937) յետոյ (նրա գրականութեան շնորհիւ հեռաւոր 1971-ին կտրուկ փոխեցի մասնագիտական կողմնորոշումս) համարեա քսան տարի զբաղուեցի Դերենիկ Continue reading “ՈՃԻՐ, ԱՆԽՈՒՍԱՓԵԼԻ ՊԱՏԻԺ ՈՒ ԱՐԴԱՐ ԴԱՏԱՍՏԱՆ”

ՊԱՏԱՆԵԿՈՒԹԵԱՆ «ՀԱՄԵՄԱՏԱԲԱՐ ԵՐՋԱՆԻԿ» ՉՈՐՍ ՏԱՐԻՆԵՐԻ ՅԻՇԱՏԱԿՆԵՐԸ

Մ. Մ. ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ

Եթէ միայն անոնք լեռ չելլէի՜ն…
Օ՜, միամտութիւնը մեր ժողովուրդին, որ հաւատաց ամեն
բանի եւ չկրցաւ չափել ահաւորութիւնը դիւային ծրագրին…
Արամ Հայկազ, «Չորս տարի Քիւրտիստանի լեռներուն մէջ» (էջ 11)

Ծանօթ խմբագրութեանՕրերս Երեւանի մէջ լոյս տեսաւ Արամ Հայկազի «Չորս տարի Քիւրտիստանի լեռներուն մէջ» հատորը, խմբագրութեամբ Մարգարիտ Խաչատրեանի, որ Հայկազի գրքի այս երկրորդ հրատարակութեան կցած է ընդարձակ եւ ուշագրաւ վերջաբան մը։ Ստորեւ, ընթերցողին կը ներկայացնենք անոր առաջին մասը։ Continue reading “ՊԱՏԱՆԵԿՈՒԹԵԱՆ «ՀԱՄԵՄԱՏԱԲԱՐ ԵՐՋԱՆԻԿ» ՉՈՐՍ ՏԱՐԻՆԵՐԻ ՅԻՇԱՏԱԿՆԵՐԸ”

ԽՐԻՄԵԱՆ ՀԱՅՐԻԿԻ ԴԱՍԵՐԸ

Կարդալով Վարդան Դեւրիկեանի՝ վերջերս հրատարակած «Վասպուրականի արծիւը հայ գրականութեան անդաստանում» արժէքաւոր հատորը

Մ. Մ. ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ

Ուսուցիչ լինելու գաղտնիքը ամեն օր սովորելն է, որ չկորցնես սովորեցնելու իրաւունքը։ Փա՜ռք Աստծոյ, փնտրողը միշտ գտնում է…
Թորգոմ եպիսկոպոս Գուշակեանի (1874-1939) բնորոշմամբ՝ «խորապէս հոգեւորական եւ ջերմօրէն աւետարանական ոգի» Մկրտիչ Խրիմեանը՝ Խրիմեան Հայրիկը (1820-1907), մեր պատմութեան, ազատագրական պայքարի մշտական ներկան է, սերունդների անխոնջ դաստիարակը եւ ՀԱՅի ոգին կենդանի պահող հոգեւոր ակունքը։ Continue reading “ԽՐԻՄԵԱՆ ՀԱՅՐԻԿԻ ԴԱՍԵՐԸ”

ՀԱՄԱՍՏԵՂԸ ԳՐԻԳՈՐ ԱՐԾՐՈՒՆՈՒ ԵՒ «ՄՇԱԿ»Ի ՄԱՍԻՆ

Մ. Մ. ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ

Մշակոյթը ինքը հայ ժողովուրդն է։
Համաստեղ

Ազգը կրնայ հզօր բանակներ ունենալ եւ սակայն պարտուիլ
ու անցնիլ, երբ զօրաւոր չէ հոգեպէս։ Մեր գոյութեան գաղտնիքը
այդ հոգեկան մշակոյթին ուժն է, որուն ոչ մէկ թշնամի կրցաւ հասնիլ։
Համաստեղ

Համաստեղի (Համբարձում Կելենեան, 1895-1966) «Շրջանը եւ Րաֆֆի» ծաւալուն ուսումնասիրութիւնը ներկայացնելու առիթ ունեցել եմ(1)։ Փորձեմ «Համաստեղ. Մոռացուած էջեր» քառահատորի Դ. գրքում (Երեւան, 2007) հրատարակածս ձեռագրերի եւ յօդուածների միջոցով (էջ 131-267) ներկայացնել գրողի կարծիքը մեր մշակույթի նշանաւոր դէմքերից մէկի՝ Գրիգոր Արծրունու (1845-1892) եւ ոչ պակաս նշանաւոր Continue reading “ՀԱՄԱՍՏԵՂԸ ԳՐԻԳՈՐ ԱՐԾՐՈՒՆՈՒ ԵՒ «ՄՇԱԿ»Ի ՄԱՍԻՆ”

ՄԻ ՎՐԻՊԱԿԻ ՀԵՏՔԵՐՈՎ. ՀԱՄԱՍՏԵՂԻ ՎԵՐՋԻՆ ՆԱՄԱԿԸ

(Մի քանի էջ »Բազմավէպ«ի պատասխանատուների հետ Համաստեղի նամակագրութիւնից)

ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ

Համաստեղի (Համբարձում Կելէնեան, 1895-1966) ստեղծագործութիւնների մատենագիտական ցանկերը(1) կազմելիս «Բազմավէպ» հանդէսի «Գեղունի»(2) յաւելուածի 1947 թ. համարում գտայ Համաստեղի «Պանն էր անցեր իմ պարտէզէն»(3) մանրապատումը։ Գիտէի, որ Սիմոն Վրացեանի հրատարակած «Հայրենիք» տարեգիրք-տօնացոյցի 1947, 1948 թթ. համարներում տպագրուած են գրողի «Կարմրալանջը», «Իրիկնամուտ» եւ «Առաջին Continue reading “ՄԻ ՎՐԻՊԱԿԻ ՀԵՏՔԵՐՈՎ. ՀԱՄԱՍՏԵՂԻ ՎԵՐՋԻՆ ՆԱՄԱԿԸ”

ՀԱՄԱՍՏԵՂԻ ԱՂՕԹԱՄԱՏԵԱՆԸ

ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ

ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ ԿՈՂՄԷ.— 60 տարիներ առաջ, 1957-ին, Համազգայինի հրատարակութեամբ լոյս տեսաւ Սփիւռքի ամենատաղանդաւոր գրիչներէն՝ Համաստեղի «Աղօթարան» հատորը, որ աւելի առաջ լոյս տեսած Այծետոմարին հետ կը կազմէ իր գրական հարուստ ժառանգութեան քերթողական երեսը։ Հատորը առանձինն չէ վերահրատարակուած, սակայն Երեւան մէջ լոյս տեսաւ 2005-ին, Մարգարիտ Խաչատրեանի աշխատասիրած «Համաստեղ. Մոռացուած էջեր» գրքի Գ. հատորին մէջ՝ էջ 211-242։ Continue reading “ՀԱՄԱՍՏԵՂԻ ԱՂՕԹԱՄԱՏԵԱՆԸ”

ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐԻ* ԺՈՂՈՎԱԾՈՒՆ ՈՒ ՆՐԱ ՀԵՂԻՆԱԿԸ

Գէորգ Եազըճեան, «Սփիւռքահայ քաղաքական հոսանքներն ու գաղութները խորհրդային գաղտնի փաստաթուղթերու մէջ (1945-1991, ընտրանի)», Երեւան 2016։ 352 էջ

ՄԱՐԳԱՐԻՏ ՄԱՄԻԿՈՆԻ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ

Գէորգ Եազըճեանի «Սփիւռքահայ քաղաքական հոսանքներն ու գաղութները խորհրդային գաղտնի փաստաթուղթերու մէջ (1945-1991, ընտրանի)» գիրքը կարդացի մի քանի անգամ՝ նախ՝ որպէս պարզ ընթերցող, յետոյ՝ որպէս կազմողին, ծանօթագրողին քիչ թէ շատ ճանաչող մարդ։

Այս գիրքը, որ նախատեսուած է «… պատմական ճշմարտութեան հետամուտ եւ իրենց ազգի ներկայով ու ապագայով մտահոգ բոլոր հայոց» համար, կարդալուց յետոյ պարզուեց՝ ստիպուած կը լինեմ մտահոգուել նաեւ անցեալով, որից մեզ ընդամենը 25 տարի է բաժանում։ Continue reading “ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐԻ* ԺՈՂՈՎԱԾՈՒՆ ՈՒ ՆՐԱ ՀԵՂԻՆԱԿԸ”