25 տարի ետք — Անմոռանալի ասուլիս մը Էդմոն Աւետեանին հետ

Վ.-Ա. Ա.

Այդ տարին յատկանշական էր։ Անկախութեան հռչակումէն հազիւ ամիսներ անց մենք արդէն պիտի վայելէինք ներկայութիւնը հայրենի մտաւորականներու, գործիչներու, արուեստագէտներու։ Անոնցմէ մէկն ալ էդմոն Աւետեանն էր՝ ծանօթ գրականագէտ, փիլիսոփայ եւ մանաւանդ՝ այլախոհ, որուն այցելութիւնը չէինք կրնար աննկատ ձգել։
Մոնթրէալ եկած էր քանդակագործ Արթօ Չաքմաքչեանի հրաւէրով՝ բուժման նպատակով, ու մենք, անմիջապէս որ տեղեակ եղանք, որոշեցինք հանդիպում մը կազմակերպել 1992 մայիս 13-ին, «Հորիզոն»-ի նախաձեռնութեամբ՝ Հայ կեդրոնի «Թիւ 3» (մինչեւ օրս այդպէս անանուն մնացած) սրահին մէջ։ Իրարու լուր տալով քով-քովի բերինք 25 հոգի, որոնց համար Էդմոն Աւետեան անունը բան մը կ՚ըսէր վստահաբար։ Continue reading “25 տարի ետք — Անմոռանալի ասուլիս մը Էդմոն Աւետեանին հետ”

ԷԴՄՈՆ ԱՒԵՏԵԱՆ (1929-2001)

Գրականագէտ, փիլիսոփայ, այլախոհ Էդմոն Աւետեան ծնած է 10 նոյեմբեր 1929-ին Ուզբեկստանի Անդիժան քաղաքը, ուր հայրը աքսորուած էր։ 1934-ին ընտանիքը կը վերադառնայ Երեւան, ուր կ՚աւարտէ միջնակարգ դպրոցը 1946-ին։ Այդ թուականներուն նաեւ կը հիւանդանայ թոքախտով եւ, հակառակ բժիշկներու բացասական կարծիքին, կ՚ապաքինի։ Continue reading “ԷԴՄՈՆ ԱՒԵՏԵԱՆ (1929-2001)”

ՄՈՎՍԷՍԻՆ ժԱՌԱՆԳՈՒԹԻՒՆԸ — ՄԱՀՈՒԱՆ Ա. ՏԱՐԵԼԻՑԻՆ ԱՌԹԻՒ

ԷԼԻԶ ՇԱՐԱՊԽԱՆԵԱՆ

Առաջին յիշողութիւններս շատ կանուխէն են։ Հալէպի ճեմարանի գրասեղաններուն առջեւ դեռ պարմանուհիներ՝ «Արեւելք» օրաթերթին մէջ, Ապրիլ 24-ի առթիւ լոյս տեսած իր յօդուածին առաջին փիլիսոփայական տողը գրաւած էր մեր ժպիտը եւ ուշադրութիւնը։ «Ապրիլ 24։ Կեանքի թէ մահուան օր։ Թերեւս կեանքի, թերեւս մահուան»։ Յետոյ իր զանազան գրքերու հրատարակութեան առիթով, այցելութիւններ Թորոնթօ, շնորհանդէսներ եւ քննարկումներ։ Հանդիպում Վենետիկի մէջ, ապա քանի մը անգամ Փարիզի մէջ եւ վերջապէս յաճախակի հանդիպումներ Երեւանի եւ Ուշիի մէջ, իր «Երկերու լիակատար ժողովածու»-ի հրատակութեան առիթով Հայաստան զանազան այցելութիւններուն ընթացքին։ Հակառակ որ առողջական խնդիրները ակնյայտ էին, մահը եղաւ անակնկալ։ Կրկին Հայաստան այցելելու ծրագիրներ կը մշակէր, նոյն «Ժողովածու»-ի վերջին հատորի հրատարակութեան առիթով, երբ նախախնամութեան այլ ծրագիրները խափանեցին իր մտադրութիւնը։ Continue reading “ՄՈՎՍԷՍԻՆ ժԱՌԱՆԳՈՒԹԻՒՆԸ — ՄԱՀՈՒԱՆ Ա. ՏԱՐԵԼԻՑԻՆ ԱՌԹԻՒ”

ԱՒԵՏԻՍ ԱՒԵՏԻՍԵԱՆԻ «ԱՌԱԿՆԵՐ»-Ը

ՍՈՆԱ ԹԻԹԻԶԵԱՆ

Առակները խրատական բնոյթի կարճ գրութիւններ են, որոնք առաջացած են ժողովրդական բանահիւսութեամբ, ապա մշակուած են առակագիրներու կողմէ:
Սակայն Աւետիս Աւետիսեանի «Առակներ»-ը, ծնունդն են հեղինակին միտքն ու հոգին փոթորկող զգացումներուն՝ զայրոյթին, ընդվզումին, ինչպէս նաեւ սիրոյն եւ գնահատանքին: Գիրքը հրատարակուած է Լառնաքա, Կիպրոս, 2006-ին, անոր մէջ տեղ գտած են մօտաւորապէս վաթսունհինգ առակներ, զանազան երեւոյթներ շօշափող: Հերոսներու մեծամասնութիւնը կենդանիներն են, որոնք ընդհանրապէս առակագիրներու նախասիրութիւնը եղած են դարերէ ի վեր, սակայն երբեմն նաեւ մարդի՛կ հանդէս կու գան Աւետիսեանի առակներուն մէջ: Continue reading “ԱՒԵՏԻՍ ԱՒԵՏԻՍԵԱՆԻ «ԱՌԱԿՆԵՐ»-Ը”

ՀԱՅԱՑՈՒԱԾ ՕՏԱՐ ԲԱՌԵՐՈՒ ԳՈՐԾԱԾՈՒԹԵԱՆ ԲԱՑԱՍԱԿԱՆ ՀԵՏԵՒԱՆՔՆԵՐԸ

ԱՆՈՅՇ ԱԿՆԵՐԵԱՆ

Ուրախալի երեւոյթ է տեսնել բառերու աճը մեր լեզուին մէջ։ Վերջապէս՝ բառապաշարի հարստութեամբ կը զարգանայ մարդոց միջեւ հաղորդակցութեան մակարդակը, իրարհասկացողութիւնը, եւ նոյնիսկ մտքերու յստակացումը։
Անշուշտ անհրաժեշտ է օտար բառերու որդեգրումը լեզուն այժմէական պահելու համար։ Բայց ինչպէս ամէն բանի համար՝ հոս ալ չափազանցումը վտանգաւոր է։ Խօսքը ներմուծուած օտար բառերու քանակին մասին չէ, այլ անհրաժեշտ բառերու կողքին՝ աւելորդ ներմուծումներուն մասին։ Շատ մը հայացուած օտար բառեր, որոնք լայն գործածութեան մէջ են արեւելահայ մամուլին մէջ, անհրաժեշտ յաւելումներ չեն, որովհետեւ այդ բառերուն հայերէնը գոյութիւն ունի եւ կը գործածուի արդէն, գոնէ արեւմտահայերէնին մէջ։ Եւ այս կէտը մեզ կը բերէ երկու լեզուներու մերձեցման հարցին։ Continue reading “ՀԱՅԱՑՈՒԱԾ ՕՏԱՐ ԲԱՌԵՐՈՒ ԳՈՐԾԱԾՈՒԹԵԱՆ ԲԱՑԱՍԱԿԱՆ ՀԵՏԵՒԱՆՔՆԵՐԸ”

ՀԱՅ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎՐԴԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԹԵՐԹԵՐ ԵՒ ԳԻՐՔԵՐ ՍՓԻՒՌՔԻ ՄԷՋ — 1850-1980 / Բ. մաս

Բժ. ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ

Բ. Պոլիսէն դուրս հրատարակուած հայկական բժշկական-առողջապահական ժողովրդային գիրքեր
Continue reading “ՀԱՅ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎՐԴԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԹԵՐԹԵՐ ԵՒ ԳԻՐՔԵՐ ՍՓԻՒՌՔԻ ՄԷՋ — 1850-1980 / Բ. մաս”

ՀԱՅ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎՐԴԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԹԵՐԹԵՐ ԵՒ ԳԻՐՔԵՐ ՍՓԻՒՌՔԻ ՄԷՋ — 1850-1980 / Ա. մաս

Բժ. ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ

«Հայ բոյժ»-ի յօդուածս գրելէ ետք պարտականութիւն սեպեցի ուսումնասիրութիւն մը կատարել հայ բժշկական ժողովրդային պարբերականներու եւ գիրքերու մասին, որոնք հրատարակուած են Հայաստանէն դուրս 1850-1980 ժամանակաշրջանին, այլ խօսքով 130 տարիներու ընթացքին: Continue reading “ՀԱՅ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎՐԴԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԹԵՐԹԵՐ ԵՒ ԳԻՐՔԵՐ ՍՓԻՒՌՔԻ ՄԷՋ — 1850-1980 / Ա. մաս”

ԵՒ ԱՅԼՆ… ԵՒԱՅԼՆ… ԵՒՆ

ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ

ա) Ուղղագրութիւն

Դուք հանդիպա՞ծ էք լեզուի մը մէկ բառին, որ գրուի… վեց ձեւով:
—Կարելի՞ բան է,— պիտի մտածէք շփոթած:
Բայց եւ այնպէս իրողութիւն է:
Այդ բառը հայերէնի «եւ այլն»-ն է:
Ըստ երեւոյթի աննշան, չըսելու համար՝ անկարեւոր բառ մը, որ սակայն գոնէ վեց տարբեր ձեւերով կը գրուի արեւմտահայուն կողմէ, նայած թէ ո՛ր օտար լեզուի ազդեցութեան տակ է գրողը ընդհանրապէս կամ տուեալ պահուն. օրինակ՝ Continue reading “ԵՒ ԱՅԼՆ… ԵՒԱՅԼՆ… ԵՒՆ”

ՀԱՄԱՍՏԵՂԻ ԱՂՕԹԱՄԱՏԵԱՆԸ

ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ

ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ ԿՈՂՄԷ.— 60 տարիներ առաջ, 1957-ին, Համազգայինի հրատարակութեամբ լոյս տեսաւ Սփիւռքի ամենատաղանդաւոր գրիչներէն՝ Համաստեղի «Աղօթարան» հատորը, որ աւելի առաջ լոյս տեսած Այծետոմարին հետ կը կազմէ իր գրական հարուստ ժառանգութեան քերթողական երեսը։ Հատորը առանձինն չէ վերահրատարակուած, սակայն Երեւան մէջ լոյս տեսաւ 2005-ին, Մարգարիտ Խաչատրեանի աշխատասիրած «Համաստեղ. Մոռացուած էջեր» գրքի Գ. հատորին մէջ՝ էջ 211-242։ Continue reading “ՀԱՄԱՍՏԵՂԻ ԱՂՕԹԱՄԱՏԵԱՆԸ”

Գուրգէն Մահարին անմահացնող կոթողական գործ մը

Անուանի գրողին որդին՝ Գրիգոր Աճէմեան իր կեանքի վերջին քառասունէ աւելի տարիները նուիրած է իր հօր գրական ժառանգութիւնը հաւաքելու, ծանօթագրելու եւ ամենէն համապարփակ ձեւով հրատարակելու դժուարին ու կենսական աշխատանքին։ Այդ աշխատանքը հանգամանօրէն ներկայացնելու կը ծառայեն «Բագին»-ի 2017 յունուար-մարտ թիւին մէջ լոյս տեսած երկու յօդուածներ։ Continue reading “Գուրգէն Մահարին անմահացնող կոթողական գործ մը”